Πριν από τη μάχη των Πλαταιών το 479 π.Χ. ένας Πέρσης αξιωματικός ρώτησε το στρατηγό Μαρδόνιο, ο οποίος επρόκειτο αργότερα να χάσει τη ζωή του σ' εκείνη την αναμέτρηση: "Μαρδόνιε, πώς είναι δυνατόν να νικήσουμε τους Έλληνες, αυτούς τους παράξενους ανθρώπους, οι οποίοι δεν αγωνίζονται για να κερδίσουν χρυσάφι, αλλά μονάχα ένα κλαδάκι αγριελιάς;".
Ένα κλαδί αγριελιάς: αυτό ήταν το λιτό, αλλά τόσο ποθητό έπαθλο των νικητών της αρχαιότητας. Ένα αγόρι από την Ηλεία με αρχοντική καταγωγή έκοβε με χρυσό ψαλίδι τα κλωνάρια μιας αγριελιάς που φύτρωνε κοντά στο ναό του Δία στην ιερή Άλτι, ένα άλσος στην περιοχή της Ολυμπίας, όπου γινόταν και η διεξαγωγή των αγώνων. Σύμφωνα με το μύθο, την αγριελιά αυτή την είχε φυτέψει ο ίδιος ο Ηρακλής. Στη συνέχεια, έδινε τα κλωνάρια σε μια ιέρεια της θεάς Δήμητρας, η οποία έπλεκε τα στεφάνια (κότινοι) και τα άφηνε στο χρυσαλεφάντινο τραπέζι της Ιπποδάμειας στο ναό της Ήρας, το πρώτο ναό που είχε χτιστεί στην Άλτι, μέχρι οι Ελλανοδίκες να στεφανώσουν τους νικητές.
Ένας από τους πολλούς μύθους σχετικά με την καταγωγή των αγώνων, θέλει ως ιδρυτή τους τον Ηρακλή, σε ανάμνηση της νίκης του εναντίον του Αυγεία στην περιοχή της Ηλείας. Σύμφωνα μ' έναν άλλο μύθο, οι αγώνες ξεκίνησαν από τους ολύμπιους θεούς, με το Δία να νικάει τον Κρόνο στην πάλη και τον Απόλλωνα να νικάει τον Άρη στην πυγμαχία και τον Ερμή στο τρέξιμο. Άλλος μύθος υποστηρίζει ότι οι αγώνες ήταν έμπνευση των Ιδαίων, πέντε αδελφών από την Κρήτη που φύλαγαν τον Δία, όταν η μητέρα του η Ρέα τον έκρυψε σε μια σπηλιά στο όρος Ίδη, για να μην τον καταπιεί ο Κρόνος. Και φυσικά, μία άλλη εκδοχή παρουσιάζει ως ιδρυτή τον μυθικό βασιλιά Πέλοπα, ο οποίος κέρδισε την ιπποδρομία του τοπικού βασιλιά Οινόμαου με έπαθλο την κόρη του την Ιπποδάμεια.
Οι πρώτοι επίσημοι Ολυμπιακοί αγώνες έγιναν το 776 π.Χ., αν και ο ιστορικός Παυσανίας ανέφερε ότι τη συγκεκριμένη χρονιά έγινε απλά η ανασύσταση τους. Τα πρώτα χρόνια οι αγώνες κρατούσαν μόνο μια ημέρα και το μοναδικό αγώνισμα που διεξαγόταν ήταν το απλό στάδιο (δηλ. τρέξιμο του σταδίου σ' ένα γύρο των 192 μέτρων). Πρώτος Ολυμπιονίκης, ο νικητής των πρώτων αγώνων του 776 π.Χ. ήταν ο Κόροιβος από την Ηλεία. Σταδιακά προστέθηκαν και άλλα αγωνίσματα αυξάνοντας τη διάρκεια των αγώνων: δίαυλος (δύο γύροι του σταδίου), δόλιχος (24 γύροι), πάλη, πυγμαχία, παγκράτιο, πένταθλο, αρματοδρομίες κλπ.
Οι αγώνες διεξάγονταν κάθε τέσσερα χρόνια, όπως και οι σύγχρονοι, ενώ το διάστημα που μεσολαβούσε ονομαζόταν Ολυμπιάδα κι έπαιρνε το όνομα του νικητή στο αγώνισμα του απλού σταδίου. Ο ιστορικός Τίμαιος ο Ταυρομενίτης ήταν ο πρώτος που καθιέρωσε τον υπολογισμό του χρόνου βάσει των Ολυμπιάδων, πρακτική που συνεχίστηκε μέχρι τον 4ο μ.Χ. αιώνα. Την περίοδο εκείνη, άλλωστε, και πιο συγκεκριμένα το έτος 394 μ.Χ., ο βυζαντινός αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α' αποφάσισε την κατάργηση των αγώνων, επειδή θεωρούνταν ειδωλολατρική γιορτή.
Μετά την ίδρυση του σύγχρονου ελληνικού κράτους, ο εθνικός ευεργέτης Ευαγγέλης Ζάππας πρωτοστάτησε στην προσπάθεια για την αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων στη χώρα. Μάλιστα πραγματοποιήθηκαν τέσσερις Ζάππειες Ολυμπιάδες (ή Ολύμπια, όπως ονομάζονταν εκείνη την εποχή) τα έτη 1859, 1870, 1875 και 1889, οι οποίες αφορούσαν μόνο Έλληνες αθλητές, αλλά είχαν σημειώσει περιορισμένη επιτυχία.
Ωστόσο, η σημαντικότερη προσωπικότητα για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων δίνοντας τους διεθνή διάσταση ήταν ο Γάλλος βαρώνος Πιέρ ντε Κουμπερτέν, ο οποίος έμεινε στην ιστορία ως ο "αρχιτέκτονας των σύγχρονων ολυμπιακών αγώνων". Σύμφωνα με το βιβλίο "Pierre de Coubertin" του Paul Vialar, ο Κουμπερτέν είχε δηλώσει ότι "τίποτα στην αρχαία ιστορία δε με είχε κάνει πιο ονειροπόλο από την Ολυμπία, αυτήν την πολιτεία του ονείρου, αφιερωμένη σ' ένα έργο αυστηρώς ανθρώπινο και υλικό στην έκφραση του, αλλά εξαγνισμένο και μεγαλωμένο από την ιδέα της πατρίδας που κατείχε εκεί κατά κάποιον τρόπο μια παρακαταθήκη ζωντανών δυνάμεων, όρθωνε ακατανόμαστα μπροστά στην εφηβική μου φαντασία τους κίονες και τις πύλες της". Κάνοντας ο ίδιος έναν απολογισμό της ζωής του σε ηλικία 70 ετών ανέφερε: "Από όλες τις δυνάμεις, οι οποίες κινούν τον σύγχρονο κόσμο και καθιστούν γόνιμο τον πολιτισμό του, δεν υπάρχει άλλη, στην οποία να μπορεί κανείς... να εμπιστευτεί περισσότερο από την άθληση".
Στο Διεθνές Αθλητικό Συνέδριο του Παρισιού τον Ιούνιο του 1894 αποφασίστηκε η σύσταση της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, η οποία θα αναλάμβανε τη διοργάνωση των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων, πρόταση που ο ντε Κουμπερτέν είχε υποβάλλει για πρώτη φορά δύο χρόνια νωρίτερα στο Συνέδριο της Ένωσης Αθλητικών Σωματείων της Γαλλίας, χωρίς να βρει απήχηση. Αυτή τη φορά είχε συμπαραστάτες στο όραμά του τον Δημήτριο Βικέλλα, πρώτο πρόεδρο της ΔΟΕ, και τον Αμερικανό Γουίλιαμ Σλόαν.
Αν και η αρχική πρόθεση ήταν να αναβιώσουν οι αγώνες το 1900 στο Παρίσι, τελικά , ύστερα από πρόταση του Βικέλλα, αποφασίστηκε η επίσπευσή τους με την τέλεση των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 1896, στους οποίους δε συμμετείχαν γυναίκες αθλήτριες, όπως συνέβαινε και στην αρχαιότητα. Ωστόσο, οι γυναίκες συμμετέχουν κανονικά από τους αγώνες του Παρισιού το 1900 κι έπειτα.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Λονδίνου που θα διεξαχθούν σε λίγες ημέρες είναι οι τριακοστοί σύγχρονοι αγώνες, αν και στην πραγματικότητα θα πρόκειται για την 27η διοργάνωση που όντως διεξάγεται από το 1896 και μετά. Η έκτη Ολυμπιάδα του Βερολίνου το 1916, η δωδέκατη του Τόκιο το 1940 και η δέκατη τρίτη του Ελσίνκι το 1944 δεν πραγματοποιήθηκαν εξ αιτίας των δύο παγκοσμίων πολέμων. Η αναβίωση και διεθνοποίηση των αγώνων "ξέχασε" ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία των αρχαίων Ολυμπιάδων, την στρατιωτική εκεχειρία. Όποιες πόλεις την παραβίαζαν καταδικάζονταν σε βαρύ πρόστιμο και αν δεν το πλήρωναν κηρύσσονταν "αποσυνάγωγες".
Στη σύγχρονη εποχή όχι μόνο δε συμβαίνει αυτό, αλλά ο πόλεμος και οι αντιπαραθέσεις επικρατούν των αγώνων είτε ματαιώνοντας τρεις φορές τη διεξαγωγή τους είτε μέσω μποϊκοτάζ (1980 στη Μόσχα και 1984 στο Λος Άντζελες) είτε με την αδιαφορία της διεθνούς κοινότητας, όπως στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Πεκίνο το 2008, όταν ξέσπασε ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Γεωργίας την ημέρα έναρξης τους, ενώ μαύρη κηλίδα στην ιστορία των αγώνων είναι και η αιματηρή τρομοκρατική επίθεση στην Ολυμπιάδα του Μονάχου το 1972.
Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες διοργανώθηκαν στις εξής πόλεις:
1896, Αθήνα (6 - 15 Απριλίου σύμφωνα με το Γρηγοριανό ημερολόγιο ή 25 Μαρτίου - 3 Απριλίου σύμφωνα με το Ιουλιανό που ίσχυε στην Ελλάδα εκείνη την εποχή)
1900, Παρίσι (14 - 22 Ιουλίου οι αθλητικές εκδηλώσεις, αν και "Ολυμπιάδα" ονομάστηκε συνολικά η Διεθνής Έκθεση του Παρισιού, που διήρκεσε από τις 14 Μαΐου έως τις 28 Οκτωβρίου)
1904, Σαιντ Λούις (1 Ιουλίου - 23 Νοεμβρίου στα πλαίσια Διεθνούς Εμπορικής Έκθεσης)
1908, Λονδίνο (27 Απριλίου - 31 Οκτωβρίου)
1912, Στοκχόλμη (6 - 22 Ιουλίου)
1920, Αμβέρσα (20 Απριλίου - 12 Σεπτεμβρίου)
1924, Παρίσι (4 Μαΐου - 27Ιουλίου)
1928, Άμστερνταμ (28 Ιουλίου - 12 Αυγούστου)
1932, Λος Άντζελες (30 Ιουλίου - 14 Αυγούστου)
1936, Βερολίνο (1 - 16 Αυγούστου)
1948, Λονδίνο (29 Ιουλίου - 14 Αυγούστου)
1952, Ελσίνκι (19 Ιουλίου - 3 Αυγούστου)
1956, Μελβούρνη (22 Νοεμβρίου - 8 Δεκεμβρίου)
1960. Ρώμη (25 Αυγούστου - 11 Σεπτεμβρίου)
1964, Τόκιο (10 - 24 Οκτωβρίου)
1968, Μέξικο Σίτι (12 - 27 Οκτωβρίου)
1972, Μόναχο (26 Αυγούστου - 11 Σεπτεμβρίου)
1976, Μόντρεαλ (17 Ιουλίου - 1 Αυγούστου)
1980, Μόσχα (19 Ιουλίου - 3 Αυγούστου)
1984, Λος Άντζελες (28 Ιουλίου - 12 Αυγούστου)
1988, Σεούλ (17 Σεπτεμβρίου - 2 Οκτωβρίου)
1992, Βαρκελώνη (25 Ιουλίου - 9 Αυγούστου)
1996, Ατλάντα (19 Ιουλίου - 4 Αυγούστου)
2000, Σίδνεϊ (15 Σεπτεμβρίου - 1 Οκτωβρίου)
2004, Αθήνα (13 - 29 Αυγούστου)
2008, Πεκίνο (8 - 24 Αυγούστου)
2012, Λονδίνο (27 Ιουλίου - 12 Αυγούστου)
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2016 έχει προγραμματιστεί να διεξαχθούν στο Ρίο ντε Τζανέιρο, την πρώτη πόλη της Λατινικής Αμερικής που θα αναλάβει τη διοργάνωσή τους, την περίοδο μεταξύ 5 και 21 Αυγούστου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου