Το δημοκρατικό έλλειμμα που ανακάλυψαν εσχάτως οι κυβερνήσεις των περισσότερων ευρωπαϊκών κρατών, με αφορμή την αναζωπύρωση των κοινωνικών εντάσεων στη γηραιά ήπειρο εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης, έχει στρέψει τα βλέμματα πολλών στο πετυχημένο ελβετικό μοντέλο της άμεσης δημοκρατίας.
Ουσιαστικά, όταν μιλάμε για "άμεση δημοκρατία" αναφερόμαστε σ' εκείνη τη μορφή πολιτεύματος, όπου η εξουσία ασκείται απευθείας από το λαό και όχι έμμεσα μέσω των εκλεγμένων αντιπροσώπων του. Φυσικά, στην Ελβετία το δημοψήφισμα δεν έχει υποκαταστήσει τα πολιτικά κόμματα και το Κοινοβούλιο, ωστόσο αποτελεί ένα σύνηθες εργαλείο, το οποίο μπορεί να ενεργοποιηθεί ακόμη και μετά από αίτημα των ίδιων των πολιτών. Στην πραγματικότητα, το ελβετικό μοντέλο θα μπορούσε να ονομαστεί ως "ημι-άμεση δημοκρατία".
Πολλοί είναι οι Γερμανοί και Αυστριακοί πολιτικοί που είτε μνημονεύουν το παράδειγμα της Ελβετίας στο δημόσιο λόγο τους ή επισκέπτονται τα ελβετικά καντόνια για να βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα για το πώς θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να μεταφέρουν την άμεση δημοκρατία στις παρτίδες τους. Το προσεχές διάστημα αναμένεται να επισκεφτούν τη χώρα αντιπρόσωποι από διάφορες λατινοαμερικάνικες χώρες, που επίσης θέλουν να μελετήσουν από κοντά το ελβετικό σύστημα, όπως π.χ. η Ουρουγουάη, που ήδη αποκαλείται και ως "η Ελβετία της Λατινικής Αμερικής".
Πώς όμως λειτουργεί το ελβετικό μοντέλο άμεσης δημοκρατίας; Μία μορφή του είναι η ανάληψη νομοθετικής πρωτοβουλίας από τους πολίτες, οι οποίοι μπορούν να ζητήσουν την τροποποίηση του Συντάγματος. Οι εμπνευστές της ιδέας πρέπει να συλλέξουν τουλάχιστον 100.000 έγκυρες υπογραφές μέσα σε διάστημα 18 μηνών, τις οποίες εν συνεχεία θα υποβάλουν στην Ομοσπονδιακή Καγκελαρία.
Στη συνέχεια, η πρόταση συζητείται από το Κοινοβούλιο, το οποίο μπορεί να τη δεχτεί, να την απορρίψει ή ακόμη και να προτείνει μια εναλλακτική πρόταση. Σε κάθε περίπτωση, ο λαός θα κληθεί να ψηφίσει. Προκειμένου μια τέτοια πρωτοβουλία πολιτών να εφαρμοστεί, θα πρέπει να ψηφιστεί θετικά τόσο από την πλειοψηφία των ψηφοφόρων όσο και από την πλειοψηφία των καντονιών.
Μια άλλη μορφή άμεσης δημοκρατίας είναι η διεξαγωγή δημοψηφίσματος επί νόμου που έχει ήδη ψηφιστεί από το Κοινοβούλιο της χώρας. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να συγκεντρωθούν 50.000 υπογραφές μέσα σε 100 ημέρες από την επίσημη δημοσίευση του ψηφισθέντος νόμου. Το αποτέλεσμα εξαρτάται από την ψήφο της πλειοψηφίας. Όταν δε τίθεται ζήτημα συνταγματικής τροποποίησης, η διεξαγωγή δημοψηφίσματος είναι υποχρεωτική, ενώ απαιτείται η πλειοψηφία τόσο επί του συνόλου του εκλογικού σώματος όσο και επί των 26 καντονιών.
Πώς όμως λειτουργεί το ελβετικό μοντέλο άμεσης δημοκρατίας; Μία μορφή του είναι η ανάληψη νομοθετικής πρωτοβουλίας από τους πολίτες, οι οποίοι μπορούν να ζητήσουν την τροποποίηση του Συντάγματος. Οι εμπνευστές της ιδέας πρέπει να συλλέξουν τουλάχιστον 100.000 έγκυρες υπογραφές μέσα σε διάστημα 18 μηνών, τις οποίες εν συνεχεία θα υποβάλουν στην Ομοσπονδιακή Καγκελαρία.
Στη συνέχεια, η πρόταση συζητείται από το Κοινοβούλιο, το οποίο μπορεί να τη δεχτεί, να την απορρίψει ή ακόμη και να προτείνει μια εναλλακτική πρόταση. Σε κάθε περίπτωση, ο λαός θα κληθεί να ψηφίσει. Προκειμένου μια τέτοια πρωτοβουλία πολιτών να εφαρμοστεί, θα πρέπει να ψηφιστεί θετικά τόσο από την πλειοψηφία των ψηφοφόρων όσο και από την πλειοψηφία των καντονιών.
Μια άλλη μορφή άμεσης δημοκρατίας είναι η διεξαγωγή δημοψηφίσματος επί νόμου που έχει ήδη ψηφιστεί από το Κοινοβούλιο της χώρας. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να συγκεντρωθούν 50.000 υπογραφές μέσα σε 100 ημέρες από την επίσημη δημοσίευση του ψηφισθέντος νόμου. Το αποτέλεσμα εξαρτάται από την ψήφο της πλειοψηφίας. Όταν δε τίθεται ζήτημα συνταγματικής τροποποίησης, η διεξαγωγή δημοψηφίσματος είναι υποχρεωτική, ενώ απαιτείται η πλειοψηφία τόσο επί του συνόλου του εκλογικού σώματος όσο και επί των 26 καντονιών.
Πριν εκατό χρόνια, η Ελβετία ήταν όντως η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που χρησιμοποιούσε το εργαλείο των δημοψηφισμάτων ως μέσο νομοπαρασκευής. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια στο κλαμπ της άμεσης δημοκρατίας έχουν ενταχθεί χώρες όπως η Σλοβενία, το Λιχτενστάιν, το Σαν Μαρίνο αλλά και η Ιταλία, όπου είναι δυνατή η προσφυγή στην άμεση βούληση του λαού μέσω της συλλογής ορισμένου αριθμού υπογραφών, αν και οι προϋποθέσεις είναι πολύ πιο στενές σε σχέση με τη χώρα των ρολογιών.
"Οι δημοκρατίες παντού είναι σε κρίση. Η δημοκρατία είναι μια διαρκής διαδικασία μάθησης, αυτή τη στιγμή όμως είναι περισσότερο αντιδραστική παρά ριζοσπαστική" εκτιμά ο βουλευτής του ελβετικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος Αντρέας Γκρος, ο οποίος διαπιστώνει ότι πλέον οι πολίτες δεν ικανοποιούνται μόνο από το δικαίωμα της ψήφου που τους αναγνωρίζεται. Ωστόσο, ο ίδιος θεωρεί ότι η χώρα του είναι μάλλον παρεξηγημένη: "Η Ελβετία φαίνεται ως εξωτική και δεν είναι καθόλου γνωστή".
Όσοι επικρίνουν τα δημοψηφίσματα ως εργαλεία δημοκρατίας, επισημαίνουν τους κινδύνους για ενδεχόμενη παραβίαση συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων ή ακόμη και θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Άλλωστε, οι Ελβετοί μπορεί να έχουν καταψηφίσει πρόταση για αύξηση των ημερών άδειας, όμως έχουν εγκρίνει και αμφιλεγόμενες πρωτοβουλίες όπως η απόρριψη της ανέγερσης νέων τζαμιών, που μπορεί να θεωρηθεί ως προσβολή της θρησκευτικής ελευθερίας της μουσουλμανικής μειονότητας που ζει στη χώρα.
Ο Γκρος, πάντως, δεν το θεωρεί αυτό κίνδυνο, αλλά μάλλον ελάττωμα του τρόπου με τον οποίο έχει συσταθεί εξ αρχής η ελβετική δημοκρατία, η οποία δεν προστατεύει επαρκώς από την "τυραννία των πολλών", όπως αναφέρει χαρακτηριστικά. Σε κάθε περίπτωση, εμείς ως εξωτερικοί παρατηρητές δεν έχουμε παρά να φιλτράρουμε την ελβετική άμεση (ή ημι-άμεση) δημοκρατία, να σταθμίσουμε τα πλεονεκτήματα και τα ελαττώματα της και να προχωρήσουμε σε μια ενεργότερη και ουσιαστικότερη συμμετοχή των πολιτών στη νομοθετική διαδικασία της χώρας.
Όσοι επικρίνουν τα δημοψηφίσματα ως εργαλεία δημοκρατίας, επισημαίνουν τους κινδύνους για ενδεχόμενη παραβίαση συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων ή ακόμη και θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Άλλωστε, οι Ελβετοί μπορεί να έχουν καταψηφίσει πρόταση για αύξηση των ημερών άδειας, όμως έχουν εγκρίνει και αμφιλεγόμενες πρωτοβουλίες όπως η απόρριψη της ανέγερσης νέων τζαμιών, που μπορεί να θεωρηθεί ως προσβολή της θρησκευτικής ελευθερίας της μουσουλμανικής μειονότητας που ζει στη χώρα.
Ο Γκρος, πάντως, δεν το θεωρεί αυτό κίνδυνο, αλλά μάλλον ελάττωμα του τρόπου με τον οποίο έχει συσταθεί εξ αρχής η ελβετική δημοκρατία, η οποία δεν προστατεύει επαρκώς από την "τυραννία των πολλών", όπως αναφέρει χαρακτηριστικά. Σε κάθε περίπτωση, εμείς ως εξωτερικοί παρατηρητές δεν έχουμε παρά να φιλτράρουμε την ελβετική άμεση (ή ημι-άμεση) δημοκρατία, να σταθμίσουμε τα πλεονεκτήματα και τα ελαττώματα της και να προχωρήσουμε σε μια ενεργότερη και ουσιαστικότερη συμμετοχή των πολιτών στη νομοθετική διαδικασία της χώρας.
Πηγή: swissinfo.ch
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου