Συχνά στη σύγχρονη ελληνική ιστορία διαψεύστηκε η ρήση που θέλει τον Αύγουστο να μη "γεννά" ειδήσεις. Ένας τέτοιος Αύγουστος γεμάτος εξελίξεις, που καθόρισαν τη μοίρα της χώρας για πολλά χρόνια μετά, ήταν και εκείνος του 1916. Στις αρχές Αυγούστου εκδηλώθηκε αιφνιδιαστική επίθεση γερμανοβουλγαρικών στρατευμάτων στην ανατολική και στη δυτική Μακεδονία, χωρίς πραγματική αιτία, πέραν των βουλγαρικών βλέψεων στην περιοχή ήδη από την εποχή της Τουρκοκρατίας.
Άλλωστε, η Ελλάδα παρέμενε επισήμως ουδέτερη ως προ τον πόλεμο που σάρωνε την υπόλοιπη Ευρώπη και μάλιστα, θα μπορούσε βάσιμα κανείς να ισχυριστεί ότι η ελληνική ουδετερότητα, όπως υπαγορευόταν από τη στάση του βασιλιά Κωνσταντίνου και είχε εξωθήσει σε παραίτηση τον Ελευθέριο Βενιζέλο, είχε φιλογερμανικά χαρακτηριστικά. Επομένως, το επίσημο καθεστώς δεν ανέμενε την εκδήλωση μιας τέτοιας επίθεσης, παρά τις προειδοποιήσεις ανθρώπων που έβλεπαν πιο καθαρά τις πραγματικές επιδιώξεις των Βουλγάρων, αλλά κανείς δεν έδινε σημασία σε ό,τι έλεγαν.
Πολύ γρήγορα, οι γερμανοβουλγαρικές στρατιωτικές δυνάμεις κατέλαβαν τη Φλώρινα, που θ' απελευθερωνόταν τους επόμενους μήνες, αλλά και την περιοχή της ανατολικής Μακεδονίας (Σέρρες, Δράμα και Καβάλα), που θα παρέμενε υπό βουλγαρική κατοχή σχεδόν μέχρι το τέλος του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Εν τω μεταξύ, το κλίμα διχασμού που υπέβοσκε στο εσωτερικό της χώρας αναφορικά με τη στάση που θα έπρεπε να κρατήσει απέναντι στον ευρωπαϊκό πόλεμο -συμμαχία με την Αντάντ όπως πρότεινε ο Βενιζέλος ή διατήρηση της γερμανόφιλης ουδετερότητας που προέκρινε ο βασιλιάς- έλαβε εκρηκτικές διαστάσεις.
Στις 14 Αυγούστου πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα και σε όλες τις πόλεις της χώρας συλλαλητήρια των Φιλελευθέρων, ενώ μια μέρα μετά κατέβηκαν στους δρόμους οι οπαδοί του Κωνσταντίνου, για να διαδηλώσουν τα αντιβενιζελικά τους αισθήματα. Την κρίσιμη εκείνη στιγμή, όπου ελληνικά εδάφη, τα οποία είχαν απελευθερωθεί με πολύ κόπο και αίμα μόλις τρία χρόνια νωρίτερα, είχαν πλέον πέσει στα χέρια του εχθρού, το κράτος των Αθηνών και οι πολίτες του ζούσαν στην κοσμάρα τους και η ευθύνη γι' αυτό βάραινε τη φιλοβασιλική κυβέρνηση, που αδυνατούσε ν' αναλάβει δράση.
Στη Θεσσαλονίκη, δίπλα στο πολεμικό μέτωπο, τα αισθήματα οργής και αγανάκτησης ήταν πολύ πιο έντονα και διαδεδομένα. Επομένως, δεν αποτελεί έκπληξη ότι εκεί έγινε η ανάληψη πρωτοβουλιών από εκείνους που επιθυμούσαν απεγνωσμένα να βρεθεί μια λύση στο αδιέξοδο. Στις 17 Αυγούστου 1916 εκδηλώθηκε το επονομαζόμενο Κίνημα Εθνική Άμυνας από φιλοβενιζελικές στρατιωτικές μονάδες της πόλης, αν και ο Βενιζέλος αρχικά διαφωνούσε με το βεβιασμένο χαρακτήρα του κινήματος - ωστόσο προσχώρησε σ' αυτό ένα μήνα αργότερα, όταν δεν υπήρχε πλέον άλλη λύση.
Έτσι, με την Ελλάδα χωρισμένη στα δυο (το φιλοκωνσταντινικό κράτος των Αθηνών και το συμμαχικό προς την Αντάντ κράτος της Θεσσαλονίκης με πρωθυπουργό το Βενιζέλο, που περιελάμβανε τη Μακεδονία, πλην της ανατολικής που είχε περιέλθει στους Βούλγαρους, την Κρήτη, τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου και τους επόμενους μήνες την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τα Επτάνησα), ο Εθνικός Διχασμός ήταν μια απτή πραγματικότητα, που θα κορυφωνόταν λίγους μήνες αργότερα με τη "μάχη των Αθηνών" το Νοέμβριο του 1916 (Νοεμβριανά), μέχρι την οριστική επικράτηση του κινήματος στα τέλη Μαΐου 1917, αν και το κλίμα διαχσμού δεν είχα οριστικά εξαλειφθεί.
Καταλαβαίνει, λοιπόν, κανείς πόσο καθοριστικό για την εξέλιξη των πραγμάτων ήταν το κίνημα της 17ης Αυγούστου 1916. Η παρακάτω προκήρυξη της επαναστατικής επιτροπής, επικεφαλής της οποίας ήταν ο αντισυναγματάρχης Ζυμβακάκης, περιέγραφε το πλαίσιο των αιτιών που εξώθησαν την έκρηξη του επαναστατικού κινήματος, όπως και τις επιδιώξεις αυτού:
Έλληνες,
Από αρκετών ημερών ο πατροπαράδοτος εχθρός της Φυλής μας, ο από αιώνων εποφθαλμιών την Μακεδονίαν και παντός είδους κακουργίας ενεργήσας εις βάρος του ελληνικού λαού της, κατέλαβε και κατέχει την Ανατολικήν Μακεδονίαν, ως και αρκετόν μέρος της Δυτικής, σπείρων τον όλεθρον και την δυστυχίαν, εις τον προ τριετίας σκληρώς δοκιμασθέντα πληθυσμόν της.
Καταληφθείς απαράσκευος και ανειδοποίητος ο άοπλος πληθυσμός της καταπατηθείσης υπό των Βουλγάρων γης, δεν ηδυνήθη ν' αντιτάξη ούτε την ελαχίστην αντίστασιν. Ο τεταγμένος δε την φύλαξιν της ελληνικής κυριαρχίας και της ελληνικής τιμής Στρατός ηδυνήθη μεν εις αρκετά μέρη ν' αναχαιτίση τον επιδρομέα, αλλ' είτε διότι έλαβεν ωρισμένας υπό της Κυβερνήσεως και των προϊσταμένων αρχών διαταγάς, είτε διότι δε διέθετον επαρκούσαν δύναμιν, μετ' αντίστασιν εις τινα σημεία ενθυμίζουσαν τας ηρωικοτέρας σελίδας της ενδόξου ιστορίας μας εκάμφθη και υπεχώρησεν εκεί όπου διετάχθη ή όπου η φωνή της πατρίδος και της συνειδήσεως ωδήγησε αυτόν.
Έλληνες,
Της σκληράς Μοίρας τα πλήγματα, όσα δέχεται ο πληθυσμός της χώρας, την οποίαν μιαίνει ο πους του βαρβάρου, θα ησθάνετο νυν και η λοιπή Μακεδονία, εάν ο Θεός Προστάτης δεν έθετεν αυτήν υπό την αιγίδα στρατών ισχυρών Δυνάμεων, αείποτε προς την Ελληνικήν φυλήν παρασχουσών την ένθερμον και άδολον αυτών προστασίαν, ώστε τα ονόματά των να είνε εγκεχαραγμένα εις πάσαν ελλνικήν καρδίαν.
Έλληνες,
Εις την στιγμήν αυτήν της σκληροτέρας των δοκιμασιών αφ' όσας υπέστη η φυλή μας διά μέσου αιώνων, ουδεμία ελπίς περί επικουρίας, από των καθεστηκυιών της Πολιτείας Αρχών υπάρχει, εάν δεν αναλάβη την εξουσίαν ο εκλεκτός του λαού, ο αναγεννήσας την Ελλάδα και καταστήσας αυτήν διπλασίαν εις έκτασιν και πολλαπλασίαν εις εθνικήν ισχύν.
Μέχρις όμως της στιγμής εκείνης και προς επιτάχυνσιν αυτής το καθήκον παντός Έλληνος είνε να παύση υπακούων εις τας αρχάς, αίτινες επρόδοσαν την εθνικήν του τιμήν, ημαύρωσαν την ένδοξον ιστορίαν της Πατρίδος των και εβύθισαν εις την δυστυχίαν ολοκλήρους επαρχίας της Μακεδονίας. Τα επί της χώρας δικαιώματα των ανεγνωρισμένων υπό της Πολιτείας αρχών απώλεσαν οι αρχηγοί αυτής διά της αχαρακτηρίστου αυτών διαγωγής. Η πανηγυρική αυτών κατάλυσις είνε αναπόφευκτος συνέπεια.
Έλληνες!
Τα αισθήματα υμών συμμεριζόμεθα και υπό της ευγενούς ιδέας της απελευθερώσεως των καταληφθέντων υπό των Βουλγάρων μερών εμφορούμενοι ποιούμεθα έκκλησιν εις τον πατριωτισμόν σας και ζητούμεν παρ' υμών την υποστήριξίν σας, βέβαιοι, ότι ανταποκρινόμεθα εις τους εθνικούς σας πόθους και την κατέχουσαν υμάς κατόπιν των τελευταίων γεγονότων αγανάκτησιν.
Έχοντες υπ' όψει την εκφρασθείσαν θέλησιν του Μακεδονικού λαού εις τα συλλαλητήρια εν Θεσαλονίκη την 8ην και την 15ην Αυγούστου και εντεταλμένοι υπό του Μακεδονικού λαού, επ' ονόματι αυτού και με την έγκρισίν του.
Χωρίς να καταλύσωμεν τας καθεστηκυίας ελληνικάς αρχάς, καλούμεν τον ελληνικόν λαόν να μας περιβάλη με την εμπιστοσύνην του και τας αρχάς να μας παράσχουν την αμέριστον υποστήριξιν εις την εκδίωξιν του εξωτερικού εχθρού από τη Μακεδονικής γης και την αποκατάστασιν της ισχύος της λαϊκής κυριαρχίας.
Τιθέμεθα εις το πλευρόν των συμμαχικών στρατευμάτων της Συνεννοήσεως ίνα εν συμπράξει μετ' αυτών και διά της βοηθείας τούτων εκδιώξωμεν τον επιδρομέα εκ της Μακεδονικής γης και είτα εκ της λοιπής ελληνικής.
Η Επιτροπή
Ε. Ζυμβρακάκης, αντισυνταγματάρχης ιππικού,
Κ. Μαζαράκης, αντισυνταγματάρχης πυροβολικού,
Δημ. Κοκάλας, μοίραρχος,
Περ. Αργυρόπουλος,
Αλέξ. Ζάννας,
Γεώρ. Ζερβός, ιατρός αντιπρόσωπος Δράμας
Δ. Πάζης, ιατρός αντιπρ. Σερρών
Π. Γραίκος, δικηγόρος, αντιπρόσωπος Φλωρίνης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου