3 Φεβρουαρίου 2014

Η Μυρτώ, της ....;; Πώς είναι το σωστό;


Τελικά τα "Ματωμένα Χώματα" είναι της Διδώς ή της Διδούς Σωτηρίου; Η χαρακτηριστική, βραχνή, γυναικεία φωνή του ασπρόμαυρου ελληνικού κινηματογράφου είναι της Σαπφώς ή της Σαπφούς Νοταρά; Και ποιας κοπέλας θα ζητήσεις τον αριθμό τηλεφώνου, ώστε να γνωριστείτε λίγο καλύτερα; της Μυρτώς ή της Μυρτούς; Αυτό το μεγάλο δίλημμα της ελληνικής γραμματικής, λύνεται πολύ πιο εύκολα απ' όσο φαντάζεσαι, αρκεί να ψάξεις στο κατάλληλο βιβλίο.

Αν και θα έπρεπε να είναι αυτονόητο ότι όσα θηλυκά ονόματα τελειώνουν σε -ω, σχηματίζουν τη γενική κλίση με την κατάληξη -ως, μια ανεξήγητη τάση αρχαιοπρέπειας, που έχει ενσκήψει τα τελευταία χρόνια, επαναφέρει στην τάξη όποιον μιλάει σωστά ελληνικά επιπλήττοντας τον: "το σωστό είναι της Μυρτούς και όχι της Μυρτώς, της Διδούς και όχι της Διδώς, της ηχούς και όχι της ηχώς" κ.ο.κ.
Το περίεργο είναι ότι για ορισμένα γυναικεία ονόματα, δεν υπάρχει καμία απολύτως διαφωνία. Κανείς δεν διανοείται να πει ότι το τάδε βιβλίο είναι της Βάσους ή της Λενιούς. Θα τον έπαιρναν με τις πέτρες, που λέει ο λόγος. Αντίθετα, εντελώς αυθαίρετα υπάρχει η εντύπωση ότι ορισμένα ονόματα - αλήθεια με ποιο κριτήριο; - σχηματίζουν τη γενική σε -ως και άλλα σε -ους.
Ποια είναι η σωστή απάντηση; Πολύ απλά: ανατρέχουμε στα βιβλία γραμματικής που διδαχτήκαμε στο σχολείο και τα οποία καταγράφουν την πραγματικότητα της γλώσσας που μιλάμε σήμερα. Αλλά προσοχή: όχι τα βιβλία που διδάχτηκαν στο σχολείο οι 45 ετών και άνω και τα οποία ήταν γραμμένα στην αρχαιοπρεπή καθαρεύουσα, αλλά τα βιβλία της νεοελληνικής (δημοτικής) γλώσσας, που διδαχτήκαμε όσοι γεννηθήκαμε από τη δεκαετία του 1980 και μετά.
Στη σελίδα 120 του βιβλίου της "νεοελληνικής γραμματικής" που διδαχθήκαμε στην ε΄ και στ΄ δημοτικού και έφερε την υπογραφή του Χρίστου Τσολάκη (έκδοση Ζ`, 1991) διαβάζουμε για το πώς κλίνονται τα θηλυκά ουσιαστικά, που τελειώνουν σε -ω:
η Καλυψώ
Ονομαστική: η Καλυψώ
Γενική:       της Καλυψώς
Αιτιατική:   την Καλυψώ
Κλιτική:            Καλυψώ

η Φρόσω
Ονομαστική: η Φρόσω
Γενική:       της Φρόσως
Αιτιατική:   την Φρόσω
Κλιτική:            Φρόσω

Οι καταλήξεις είναι οι ίδιες, ωστόσο τα δύο παραδείγματα αντιπροσωπεύουν τα ουσιαστικά που τονίζονται στην τελευταία συλλαβή (λήγουσα) και εκείνα που τονίζονται στην παραλήγουσα, ώστε να μην υπάρχουν ασάφειες.
Επίσης, διευκρινίζεται ότι "Κατά το Καλυψώ κλίνονται τα οξύτονα σε ", όπως "η ηχώ, η Αργυρώ, η Σαπφώ κ.ά.", ενώ "Κατά το Φρόσω κλίνονται τα παροξύτονα σε ", όπως "η Δέσπω, η Μάρω κ.ά.".
Μάλιστα, αφού διευκρινίζεται ότι "Τα ονόματα σε δεν έχουν πληθυντικό αριθμό", στα πλαίσια άσκησης δίνεται και το ακόλουθο παράδειγμα:
"Η Σαπφώ καταγόταν από τη Λέσβο. Τα ποιήματα της Σαπφώς έχουν μια μελωδία".

Αμφισβητείτε την εγκυρότητα του καταξιωμένου καθηγητή Τσολάκη, τον οποίο εμπιστεύθηκε το Υπουργείο Παιδείας; Δεν επιδέχεται αμφισβήτηση, όμως, ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης και η Νεοελληνική Γραμματική του, την οποία διδαχτήκαμε στο Γυμνάσιο, αναπροσαρμοσμένη "στα σύγχρονα δεδομένα της νεοελληνικής και σχολικής πραγματικότητας" από Ομάδα Εργασίας που συγκρότησε το Κέντρο Εκπαιδευτικών Μελετών και Επιμόρφωσης (ΕΚΜΕ), που απαρτιζόταν από εξέχουσες προσωπικότητες, όπως τον πρώην πρόεδρο της Δημοκρατίας Μ. Στασινόπουλο, τον καθηγητή Εμμανουήλ Κριαρά κ.ά.
Στη σελίδα 93 του βιβλίου αυτού (έκδοση ΙΣΤ΄, 1993), όπου αναλύεται ο τρόπος κλίσης των θηλυκών ουσιαστικών με κατάληξη -ω, αναφέρονται ως υποδείγματα η κλίση των ονομάτων Αργυρώ και Φρόσω (ένα οξύτονο και ένα παροξύτονο), η γενική των οποίων σχηματίζεται αντίστοιχα "της Αργυρώς" και "της Φρόσως".

Θεωρώ ψιλοντροπή που έκατσα κι έγραψα μια τόσο μεγάλη ανάρτηση για ένα τόσο απλό ζήτημα, αλλά είμαι σίγουρος ότι ορισμένοι ενδεχομένως να αμφισβητήσουν ακόμη και την εγκυρότητα του Εμμανουήλ Κριαρά μπροστά στο "αποστομωτικό" - ή μάλλον αποβλακωτικό - επιχείρημα ότι "αλλιώς τα έγραφαν οι αρχαίοι μας πρόγονοι". Θα αναβιώσει η γλωσσική διαμάχη του περασμένου αιώνα περί καθαρότητας της γλώσσας; Ας σοβαρευτούμε. 
Ανατρέξετε, λοιπόν, στα ξεχασμένα σχολικά σας βιβλία, αν δεν τα κάψατε στο τέλος της χρονιάς, όπως θέλει η ελληνικής πατέντας παράδοση, και την επόμενη φορά που κάποιος σας διορθώσει ότι δεν μιλάτε σωστά ελληνικά ("όχι της Μυρτώς, αλλά της Μυρτούς είναι το σωστό"), απλά αποστομώστε τον με γραπτά ντοκουμέντα. Μιλάμε και γράφουμε τη δημοτική γλώσσα και όχι την καθαρεύουσα, που διδασκόταν στα σχολεία μέχρι την πτώση της χούντας. 

13 σχόλια:

  1. Τεράστια πολυλογία για το τίποτα. Μπορούσε να γραφτεί πολύ απλόυστερα: Σε -ώς στην Δημοτική και σε -ούς (με περισπωμένη) στην Αρχαία και στην Καθαρεύουσα (εξαιρέσεις;). Σε 2 γραμμές θα υπήρχε πληρέστερη πληροφόρηση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Και οι 45αρηδες πάντως της Μυρτούς διδάχτηκαν!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Εξαιρετική ανάλυση,απόλυτα τεκμηριωμένη, η οποία φάνηκε πολύ χρήσιμη σε μένα. Σας ευχαριστω!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Και επιμένεις δηλαδή ότι εμείς που άλλα διδαχτήκαμε στα σχολεία τότε, και μάθαμε με κάμποσα τραβήγματα αφτιού και ξυλιές στις παλάμες, να τα ξεχάσουμε τώρα επειδή το θέλουν κάποιοι Μπαμπινιώτες? Αυγό, Παλληκάρι Μπύρα Τραίνο κλπ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Όταν διαβάζουμε αρθρα, γραμμένα μεν στη δημοτικη, κατά τα άλλα ομως γεμάτα γραμμάτικα λαθη σε καταληξεις επιθέτων ή ουσιαστικών,σε σημειο που να εκνευριζουν τον αναγνώστη, δεν υπάρχει λόγος να χρησιμοποιείται η γενική σε -ους. Δεν αναβαθμιζεται κατ' αυτόν τον τροπο το περιεχόμενο τους,ούτε όμως και η ελλην. γλωσσα,όπως την χρησιμοποιούνε αυτοί που τα γράφουν.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Η γενική σε -ους σε καμία περίπτωση δεν αναβαθμίζει το περιεχόμενο ενός κειμένου, ακόμη κι όταν ο συντάκτης του χρησιμοποιεί τέλεια την ελληνική γλώσσα. Πρόκειται για ένα κατάλοιπο της καθαρεύουσας και τίποτε περισσότερο. Τώρα, αν κάποιος έχει μάθει από τα παιδικά του χρόνια να τη χρησιμοποιεί, είναι σαφές ότι δύσκολα θ' αποβάλει αυτήν τη συνήθεια. Τουλάχιστον ας μην "διορθώνει" και ας μην κουνάει - εντελώς περιττά - το δάχτυλο σε όσους μιλούν και γράφουν τη δημοτική γλώσσα. Αυτό είναι το πνεύμα της ανάρτησής μου.

      Διαγραφή
  6. Γι αυτό όλοι οι μετα το 1980 δε ξέρουν που πάνε τα τέσσερα και δε μπορουν ούτε να μιλήσουν ούτε να γράψουν.Πηγαιντε στα παλιά βιβλία μπας και μάθετε ελληνικά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αν κρίνω από τον τρόπο που γράφουν και μιλάνε οι "μετά το 80", άστο, δεν σας παίρνει. Φτωχό λεξιλόγιο, χωρίς κανένα συντακτικό. Ας μη μιλήσουμε για γνώση ιστορίας...

      Διαγραφή
  7. ΟΙ γλώσσες είναι ζωντανοί οργανισμοί που γεννιούνται, εξελίσσονται (και κάποιες πεθαίνουν κιόλας). Η εξέλιξη έγκειται στην απλοποίηση και τον εμπλουτισμό. Στα πλαίσια αυτής της εξέλιξης-απλοποίησης, θα πρέπει να δεχτούμε, όσο κι αν μας ενοχλεί, το αβγό, το παλικάρι, τον ανιψιό, τη βρομιά, τον Μανόλη και τόσες άλλες λέξεις των οποίων η γραφή απλοποιήθηκε, όπως και τη διατήρηση του τελικού "ν" στο άρθρο "τον" μπροστά σε όλες τις αρσενικές λέξεις, που ενώ ο κανόνας έχει αλλάξει εδώ και πάνω από 10 χρόνια και διδάσκεται με αυτά τα νέα δεδομένα στο δημοτικό, στο γυμνάσιο τα παιδιά εξακολουθούν να μαθαίνουν τον παλιό κανόνα περί διατήρησης ή μη του "ν". Ας μη ζούμε με τα φαντάσματα του παρελθόντος, ιδίως όταν τα νέα δεδομένα τεκμηριώνονται με λογικά επιχειρήματα από έγκριτους επιστήμονες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Σε πολλούς μας αρέσει να χρησιμοποιούμε αρχαίους τύπους που ίσχυαν και ισχύουν διότι ότι ομιλείται και χρησιμοποιείται είναι ζωντανό. Δεν σα πειράζει η δημοτικά ή οι ξενισμοί, η καθαρεύουσα σας ενοχλεί. Ξύδι!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Αν από τη φράση "την επόμενη φορά που κάποιος σας διορθώσει ότι δεν μιλάτε σωστά ελληνικά ("όχι της Μυρτώς, αλλά της Μυρτούς είναι το σωστό"), απλά αποστομώστε τον με γραπτά ντοκουμέντα", εσείς καταλάβατε ότι κάποιος σας απαγορεύει να μιλάτε την καθαρεύουσα, νομίζω ότι έχετε δυσκολία κατανόησης του κειμένου.

      Διαγραφή
  9. Σε μια ανάρτηση έγραψα τη λέξη καλύτερα όπως γραφόταν παλαιότερα δηλ. καλλίτερα (από το επίθετο αρχαίας ελλην, καλός καλλίων κάλλιστος) Έπεσαν να με φάνε ότι δεν ξέρω ορθογραφία. Αντίδραση με λέξεις που διατηρούν την παλαιά γραφή καλλιγραφία, καλλιμάρμαρος, καλλιτέχνης
    καλλίφωνος

    ΑπάντησηΔιαγραφή