Η χαμένη ευκαιρία της Κρήτης να πρωτοπορήσει στην αναγνώριση δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες τον Ιούνιο του 1901

Όπως διαβάζω στη Wikipedia, μέχρι το 1901  οι γυναίκες είχαν αποκτήσει δικαίωμα ψήφου μόνο στην αυτοκυβερνούμενη (υπό βρετανική κυριαρχία) Νήσο του Μαν στη θάλασσα της Μάγχης, στη Νέα Ζηλανδία και σε ορισμένες πολιτείες της Αυστραλίας. Δίπλα σ’ αυτές, πραγματικά πρωτοπόρος θα μπορούσε να είχε βρεθεί και η – από το 1898 αυτόνομη – Κρητική Πολιτεία, αν τον Ιούνιο του 1901 γινόταν δεκτή η πρόταση του βουλευτή Σφακίων Γεώργιου Δασκαλογιάννη, ο οποίος εισηγήθηκε την αναγνώριση δικαιώματος του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις γραμματιζούμενες γυναίκες του νησιού.

Αυτή ήταν η πλήρης πρωτοποριακή πρόταση του Δασκαλογιάννη, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πατρίς των Χανίων στις 9 Ιουνίου 1901:

«Προτείνω όπως απολαμβάνωσι πάντων των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, μετερχομένων και επαγγελλομένων πάντων των εις τους άνδρας επιτρεπομένων υπό των εγγράφων και αγράφων Νόμων της Κρητικής Πολιτείας επαγγελμάτων και αξιωμάτων, και αι γυναίκες, επί τη βάσει των κατωτέρων άρθρων.

Άρθρον 1^ον. Η ύπανδρος και έγγαμος γυνή εγγράματος ούσα και Κρήσσα την ιθαγένειαν δύναται να εκλέγη και να εκλέγεται συμφώνως τοις διέπουσι την Κρητικήν Πολιτείαν Νόμοις.

Άρθρον 2^ον. Τα δημόσια αξιώματα είνε προσιτά: α΄)  Εις τας εγγραμμάτους και υπάνδρους εχούσας ηλικίαν άνω των 25 ετών· β΄) Εις τας κεκτημένας πτυχίον ανεγνωρισμένης Σχολής τινος· γ΄) Εις τας δημοσιογράφους και δ΄) Εις τας εγνωσμένης ικανότητος και χρηστότητος αίτινες απολαμβάνουσι της γενικής εκτιμήσεως των κατοίκων της πόλεως ή κωμοπόλεως εν η διαμένουσιν».

Η πρόταση του Δασκαλογιάννη απορρίφθηκε πανηγυρικά από τα υπόλοιπα μέλη της Κρητικής Βουλής, ενώ αρνητικά ήταν τα σχόλια και του τύπου. Μια ελληνική εφημερίδα έκανε λόγο για «άλμα σχοινοβάτου» και για κίνηση της Κρήτης προς την πρόοδο «με ηλεκτρικήν ταχύτητα» εκτιμώντας ότι η νεοσύστατη πολιτεία έπρεπε να ενδιαφερόταν πρώτα για την πρόοδο και την ευημερία του τόπου και όχι για τη βελτίωσης της τύχης των γυναικών – ότι το δεύτερο αποτελούσε μια από τις πολλές πτυχές που θα μπορούσε να εξασφαλίσει την πρόοδο και την ευημερία του νησιού, ούτε καν είχε περάσει από το μυαλό του άνδρα δημοσιογράφου!

Η δε Πατρίς των Χανίων καλούσε τους «ατυχείς» άνδρες να διαμαρτυρηθούν, επειδή υποτίθεται ότι κινδύνευαν να μεταβληθούν σε... «παραμάνες», όσο οι γυναίκες «θα τρέχουν εις τας πολιτικά περιοδείας των»! Μάλιστα, ο σχολιαστής ζητούσε από τους παντρεμένους να «σκεφθούν σοβαρώς επί της συμφοράς, ήτις τους αναμένει, εκ της πραγματοποιήσεως των ιδεών τούτων».

Οι γυναίκες πάντως φαίνεται ότι αντέδρασαν θετικά στην πρόταση του Δασκαλογιάννη, στον οποίο άρχισαν να στέλνουν δώρα και επαινετικές επιστολές. Μάλιστα, η Πατρίς δημοσίευσε και την επιστολή μιας Μουσουλμάνας, η οποία ευχόταν «υπέρ της επιτυχίας της φιλανθρώπου προτάσεως» του βουλευτή. 

Η γυναίκα αυτή έγραφε:

«Συγχαίρω υμάς εν ονόματι πασών των ομοθρήσκων και συμπολιτίδων μου, και εύχομαι πλήρη επιτυχίαν εις το φιλάνθρωπον επιχείρημά σας.

Θάρρος, φιλάνθρωπε άνερ! Και αν η διάνοια πάντων σκοτισθή και δεν δυνηθή επί του παρόντος να κρίνη και εγκρίνη την πρότασιν υμών ταύτην, αλλά θεωρήση ταύτην ως απλήν δριμείαν σάτυραν, το μέλλον όμως είναι υπέρ της προτάσεώς σας και υπέρ ημών. Ούτω δε θάττον ή βράδιον επιτυγχανομένης της χειραφεσίας της γυναικός, το κατόρθωμα τούτο θα οφείλεται αποκλειστικώς τουλάχιστον εδώ κάτω, εις την μκράν πατρίδα μας, εις ημάς τον πρώτον υπερασπισθέντα τα δικαιώματα του αδυνάτου».

Τελικά, η Κρητική Πολιτεία δεν τόλμησε στο βραχύβιο βίο της και οι Κρητικοπούλες απέκτησαν μαζί με τις υπόλοιπες Ελληνίδες ένα περιορισμένο δικαίωμα ψήφου μόνο για τις δημοτικές εκλογές το 1930 και ένα καθολικό δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι το 1952.

________________________________________

Το πρωτοπόρο πνεύμα του Δασκαλογιάννη δεν πρόλαβες να λάμψει στο ελληνικό κοινοβούλιο μετά την ενσωμάτωση της Κρήτης στο ελληνικό κράτος, καθώς πνίγηκε σ' ένα χείμαρρο στο Καστέλι ύστερα από μια συνηθισμένη φθινοπωρινή βροχή το Σεπτέμβριο του 1913. Ως φόρο τιμής σ' ένα προοδευτικό μυαλό, αναπαράγω το παρακάτω δημοσίευμα της εφημερίδας Ατλαντίς, που εκδιδόταν στη Νέα Υόρκη:

Κάτι σχετικό που ίσως σας ενδιαφέρει:
-- Η πρώτη φορά που ένας βουλευτής του ελληνικού Κοινοβουλίου έθεσε το ζήτημα της εργασίας των γυναικών
-- Οι πρωτοπόρες νομοθετικές πρωτοβουλίες του Αθανάσιου Τυπάλδου Μπασιά υπέρ της ισότητας των δύο φύλων και της θέσπισης του πολιτικού γάμου το 1919 και το 1920