11 Σεπτεμβρίου 2013

Σαν σήμερα: 11 Σεπτεμβρίου


Η 11η Σεπτεμβρίου είναι ταυτισμένη στο μυαλό μας τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Νέα Υόρκη το 2001. Όμως συνέβησαν και κάποια άλλα σημαντικά γεγονότα μια μέρα σαν τη σημερινή, όπως η προετοιμασία της κυβέρνησης της Θεσσαλονίκης το Σεπτέμβριο του 1916 (Εθνικός Διχασμός), αλλά και ο θάνατος μιας από τις σημαντικότερες Ελληνίδες ηθοποιούς, της Μαρίκας Κοτοπούλη.


ΓΕΓΟΝΟΤΑ
Στις 11 Σεπτεμβρίου 1916, ο Ελευθέριος Βενιζέλος αναχώρησε από την Αθήνα με προορισμό την Κρήτη, όπου εν τω μεταξύ είχε επικρατήσει το κίνημα Εθνικής Άμυνας. Από εκεί θα κατευθυνόταν λίγες ημέρες αργότερα στη Θεσσαλονίκη, όπου θα σχημάτιζε επαναστατική κυβέρνηση. Όπως σημείωνε η εφημερίδα "Έθνος" στις 12.09.1916, "ο κ. Βενιζέλος επέσπευσε το κίνημα, διότι ο κίνδυνος της απωλείας της δυτικής Μακεδονίας κατέστη μέγιστος. Αρκεί να γνωσθή ότι συνεζητείτο να διορισθή ξένος νομάρχης Θεσσαλονίκης". Τον Βενιζέλο συνόδευαν πολλοί συνεργάτες του, καθώς και αξιωματικοί.


Στις 11 Σεπτεμβρίου 1954 έφυγε από την ζωή μια από τις σημαντικότερες ηθοποιούς του ελληνικού θεάτρου, η Μαρίκα Κοτοπούλη σε ηλικία 67 ετών. Ο θάνατος της επήλθε στις 5.30΄ το πρωί στο σπίτι της από ανακοπή καρδιάς. Η Κοτοπούλη, που σύμφωνα με τα θρυλούμενα είχε κυριολεκτικά γεννηθεί πάνω στο σανίδι, ενώ η πρώτη της σημαντική εμφάνιση ήταν το 1894 στην πρώτη ελληνική επιθεώρηση ("Λίγο απ' όλα").
Είχε ταυτιστεί κυρίως με τις εντυπωσιακές της ερμηνείες στην αρχαία τραγωδία. Μάλιστα, λέγεται ότι στο Γάλλο ηθοποιό Χάρι Μποκ είχε εξομολογηθεί κάποτε: "Δεν ξέρω τι παθαίνω και όταν παίζω αρχαίο δράμα υποβάλλομαι και γίνομαι αλλιώτικος άνθρωπος. Μου είναι αδύνατο να φαντασθώ ότι παίζω λόγου χάριν την Κλυταιμνήστρα, μου είναι αδύνατον να φανταστώ ότι ο συνάδελφός μου, που παίζει τον Αγαμέμνονα, είναι ηθοποιός και όχι ο πραγματικός Αγαμέμνων. Ένα ρόλο σύγχρονο, τον μαθαίνει κανείς και τον παίζει. Όμως έναν τέτοιο ρόλο, κλασικό, ο ηθοποιός ανακαλύπτει ότι όσο τον παίζει, τόσο τον ερμηνεύει καλύτερα κάθε φορά. Οι μεταπτώσεις των ψυχικών καταστάσεων σ' έναν ήρωα του Σοφοκλή, του Ευριπίδη, του Αισχύλου, ακόμη και του Σέξπιρ ή του Γκαίτε, είναι τόσες και τέτοιες, που ο ηθοποιός, σαν υποδύεται μια Ηλέκτρα, μια Αντιγόνη, μια Εκάβη ή μια Οφηλία ή μια Μαργαρίτα, πρέπει να είναι σαν τον άγρυπνο φρουρό των συνόρων σε πολεμική περίοδο, διαρκώς με το όπλο προτεταμένο..."
Αυτή τη δήλωση, τουλάχιστον, μετέφερε ο συγγραφέας Δημήτρης Γιαννουκάκης μετέφερε στο σχετικό αφιέρωμα της εφημερίδας "Εμπρός" (18.09.1954) με αφορμή το θάνατο της Κοτοπούλη. Παράλληλα, μοιραζόταν με τους αναγνώστες μια αναδρομή της Κοτοπούλη στην πολύχρονη καριέρα της σε ιδιωτική συνομιλία με το συγγραφέα, ένα περίπου χρόνο πριν το θάνατό της:
"Τρεις χιλιάδες ρόλους έχω μάθει και έχω παίξει στην ζωή μου. Και ποτέ μου δεν έκανα διάκριση μεταξύ μεγάλου ή μικρού ρόλου. Τι θα πει μεγάλος ρόλος ή μικρός; Είσαι θεατρίνα; Σου δίνουν να παίξεις ένα ρόλο. Δεν δικαιούσαι να πεις "όχι", παρά μόνο αν νομίσεις ότι δεν θα μπορέσεις να τον αποδώσεις. Και πάλι πρέπει να προσπαθήσεις. Εκατοντάδες έργα μου έτυχαν στο θέατρο, στα οποία δεν πρωταγωνιστούσα εγώ, αλλά πότε ο Μήτσος ο Μυράτ, ο Λούης, ο Αργυρόπουλος ή ο Λογοθετίδης. Και όμως τα έπαιζα πάντα. Και κάθε φορά που ήθελα να λανσάρω μια νέα ηθοποιό γυναίκα, δεν την έδινα τον πρωτεύοντα ρόλο;  Και τη Λιλή Λουριώτη περιποιήθηκα πολύ και την Κατερίνα και τη Μελίνα. Όλες τις θεωρούσα σαν κόρες μου, τη Μιράντα, τη Μαίρη Αρώνη, τη Βασούλα Μανωλίδου, τη Ρίτα Μυράτ, την Αννούλα μου τη Συνοδινού. Την Παπαδάκη τη λάτρευα, την Κατσέλη επίσης, την Κάκια Παναγιώτου, όλες. Κι ενώ μπορούσα σε παλιότερα χρόνια σαν θιασαρχίνα, την εποχή που δεν είχε βγει το "φρούτο" του σκηνοθέτη στην πιάτσα, να επιβάλω τις θελήσεις μου και να κάνω τα κέφια μου, πολλές φορές παραγκώνιζα τις αδελφές μου, τη Χρυσούλα και τη Φωτεινή, για να παίξουν άλλες γυναίκες, που έπρεπε να υποστηριχθούν..."


Στις 11 Σεπτεμβρίου 1976 το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έδωσε στη δημοσιότητα την απόφαση του σχετικά με τα ασφαλιστικά μέτρα που είχε αιτηθεί η Ελλάδα κατά της Τουρκίας παράλληλα με την προσφυγή της 10ης Αυγούστου της ίδιας χρονιάς, με αφορμή τη δραστηριότητα του "Σισμίκ" στο Αιγαίο πέλαγος και τους; φόβους ότι θα ενεργούσε έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Το δικαστήριο δεν δέχτηκε μεν ότι συνέτρεχαν λόγοι τέτοιας φύσης, ώστε να επέβαλε ασφαλιστικά μέτρα, ωστόσο προχωρούσε σε κάποιες παραδοχές, πολύ σημαντικές για τις ελληνικές θέσεις στο ζήτημα της υφαλοκρηπίδας.
Συγκεκριμένα, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης με την απόφαση της 11.09.1976 έκρινε ότι:
"1 Τα ελληνικά νησιά (σ.σ: όπως προσδιορίζονταν στην ελληνική αίτηση, δηλαδή εκείνα του βορειοανατολικού Αιγαίου και τα Δωδεκάνησα) δικαιούνται του τμήματος της υφαλοκρηπίδας που ανήκει σ' αυτά, σύμφωνα με τις εφαρμοζόμενες αρχές και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου.
2. Ποια είναι η πορεία του ορίου (ή των ορίων) μεταξύ των τμημάτων της υφαλοκρηπίδας που ανήκουν στην Ελλάδα και Τουρκία στο Αιγαίο, σύμφωνα με τις αρχές και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου, τους οποίους θα προσδιορίσει το δικαστήριο ότι είναι εφαρμοστέοι για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στις ανωτέρω περιοχές του Αιγαίου
3. Ότι η Ελλάδα δικαιούται να ασκήσει πάνω από την υφαλοκρηπίδα κυριαρχικά και αποκλειστικά δικαιώματα για τους σκοπούς έρευνας και εξερεύνησης αυτής και εκμετάλλευσης του φυσικού της πλούτου.
4. Ότι η Τουρκία δεν δικαιούται να αναλάβει οποιαδήποτε δραστηριότητα εξερεύνησης, εκμετάλλευσης, έρευνας ή οτιδήποτε άλλο χωρίς τη συναίνεση της Ελλάδας.
5. Ότι οι δραστηριότητες της Τουρκίας, οι οποίες περιγράφονται στην προσφυγή, συνιστούν παραβίαση κυριαρχικών και αποκλειστικών δικαιωμάτων της Ελλάδας να εξερευνά και εκμεταλλεύεται την υφαλοκρηπίδα της ή να επιτρέπει επιστημονική έρευνα ως προς την υφαλοκρηπίδα.
6. Ότι η Τουρκία δεν πρέπει να συνεχίσει περαιτέρω δραστηριότητες, όπως περιγράφηκαν στην υποπαράγραφο (iv) εντός των ορίων της υφαλοκρηπίδας, τα οποία το δικαστήριο θα κρίνει ότι ανήκουν στην Ελλάδα".
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι στην τελική του απόφαση επί της ελληνικής προσφυγής, που δημοσιεύτηκε στις 19 Δεκεμβρίου 1978, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έκρινε εαυτό αναρμόδιο να επιληφθεί του ζητήματος της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας, επειδή η Τουρκία δεν είχε αναγνωρίσει τη δικαιοδοσία του, καθώς σύμφωνα με το καταστατικό του δικαστηρίου, αυτό δεν μπορεί να αποφασίσει για μια εκκρεμή διαφορά, χωρίς τη συναίνεση και των δύο μερών.


Στις 11 Σεπτεμβρίου 2001, ο τρόμος πλανιόταν πάνω από τη Νέα Υόρκη και ο αντίκτυπος του εξακολουθεί μέχρι σήμερα. Ήταν ένα βαρετό, συνηθισμένο πρωινό, όταν γύρω στις 8.50΄ το πρωί (τοπική ώρα), τα πρωινά μαγκαζίνο της αμερικανικής τηλεόρασης συνδέθηκαν με τον βόρειο από τους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης, για να καταγράψουν ένα ασυνήθιστο περιστατικό. Ένα επιβατικό αεροπλάνο είχε καρφωθεί στον 75ο όροφο του κτιρίου και είχε ξεσπάσει πυρκαγιά. Η εικόνα ήταν μακρινή και δεν ήταν ακόμη ξεκάθαρο ούτε καν το μέγεθος του αεροσκάφους, ούτε η έκταση της καταστροφής. Περίπου είκοσι λεπτά αργότερα και ενώ όλοι οι τηλεοπτικοί σταθμοί παγκοσμίως έδειχναν ζωντανή εικόνα από το περίεργο αυτό συμβάν, ένα δεύτερο αεροσκάφος συγκρούστηκε με το δεύτερο (νότιο) πύργο. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι τα δύο συμβάντα όχι απλά δεν ήταν τυχαία, αλλά αποτελούσαν μια καινοφανή μορφή τρομοκρατικής επίθεσης στο κέντρο του παγκόσμιου εμπορίου.
Μία ώρα αργότερα ακολούθησε τρίτο χτύπημα με την πρόσκρουση ακόμη ενός αεροπλάνου στο Πεντάγωνο, ενώ ένα τέταρτο αεροπλάνο, που είχε επίσης καταληφθεί από αεροπειρατές όπως και τ' άλλα τρία, κατέπεσε κάπου στην Πενσυλβάνια, χωρίς να επιτεθεί στο στόχο των τρομοκρατών - ήταν άραγε ο Λευκός Οίκος ή το Καπιτώλιο; - χάρη στις ενέργειες των ομήρων-επιβατών, που εν τω μεταξύ είχαν πληροφορηθεί για τα όσα είχαν συμβεί στη Νέα Υόρκη.
Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 συγκλόνισαν τον πλανήτη, αν εξαιρέσει κανείς τους πάσης φύσεως συνωμοσιολάγνους, ενώ έκαναν τον κόσμο πιο ανασφαλή από ποτέ. Η πληγωμένη αμερικανική υπερδύναμη ζητούσε εκδίκηση ξεκινώντας μια εκστρατεία κατά της διεθνούς τρομοκρατίας, που όμως σύντομα θ' αποκτούσε χαρακτηριστικά νταήδικης επίδειξης δύναμης προς κάθε κατεύθυνση, πετυχαίνοντας τελικά το αντίθετο από το αρχικά επιδιωκόμενο, όπως φαίνεται και από τη δυσπιστία με την οποία σήμερα αντιμετωπίζονται οι αμερικανικές πρωτοβουλίες για τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία.


ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ
Το εγκώμιο της - νεαρής τότε -  ηθοποιού Κυβέλης έπλεκε ο δημοσιογράφος Τιμολέων Σταθόπουλος, που υπήρξε ερωτευμένος μαζί της χωρίς ανταπόκριση, στη στήλη στου "Έθνος" στις 11 Σεπτεμβρίου 1916. Ο δημοσιογράφος θυμόταν και την πρώτη του γνωριμία με την ηθοποιό, όταν εκείνη ήταν ακόμη ανήλικη ακόμη (στα πρώτα της βήματα στο θέατρο), ενώ σχολίαζε τη σύγκριση με τη Μαρίκα Κοτοπούλη.
"Προ δεκαπέντε χρόνων, ένα φθινοπωρινό μεσημέρι, με τον μακαρίτη Χρηστομάνο, είχαμε συγκεντρώσει εις τα γραφεία της "Ακροπόλεως" τους υποψηφίους μύστας, όπως τους έλεγε ο Χρηστομάνος, της ιδρυομένης "Νέας Σκηνής". Τους είχαμε συγκεντρώσει διά να δημοσιεύσουμε εις την εσπερινήν έκδοσιν της "Ακροπόλεως" τα σκίτσα των. Μεταξύ αυτών, είδα και ένα αδύνατο, άνοστο κοριτσάκι, με το φόρεμα κοντό έως τα γόνατα. 
- Αυτό το κοριτσάκι, ποιο είνε; ερώτησα.
- Είνε η Κυβέλη Αδριανού.
- Θα βγη κι αυτό στο Θέατρο;
- Ναι, θέλει να βγη στο Θέατρο.
- Δεν είνε πολύ μικρό;
- Μα θα είνε δεκατεσσάρων ετών...
Δεν ήτο ούτε δεκατεσσάρων ίσως. Δεν είνε συνεπώς σήμερα η Κυβέλη μεγαλειτέρα των εικοσιεννέα ετών. Τα γράφω δε αυτά γιατί εγέλασα κάποτε, που εδιάβασα κάπου, ότι η Κυβέλη είνε γρηά πια για τη σκηνή, τώρα, που το προ δεκαπέντε ετών άνοστο και άχαρι κοριτσάκι, η Κυβέλη, βρίσκεται στην ακμή της νεότητος και χάριτος και ωμορφιάς της. Και αφού, επί τη ευκαιρία της ευεργετικής της, που δίδεται εις το θέατρόν της αύριο,. έγραψα αυτό, θυμούμαι, γελών, και κάτι άλλο. Η Κυβέλη πριν βγη στη "Νέα Σκηνή" είχε πάρη μαθήματα απαγγελίας από τον Μάρκον Σιγάλαν. Και απήγγειλε αναστενάζουσα... εκ βάθους ψυχής και καρδιάς. Εφανταζόμεθα δε όλοι, ότι η παιδίσκη εκείνη μια ημέρα θα εγίνετο μία νέα Παρασκευοπούλου, μία τρομερή και φοβερή Φαύστα, Μερόπη, Κλυταιμνήστρα. Μας είχε απατήση μάλιστα τόσον με μίαν εμφάνισίν της εις την "Άλκηστιν", όπου ο Χρηστομάνος την είχε τοποθετήση σε μια σκάλα του παλατιού και δεν έλεγε τίποτα, αλλά εστέναζα σπαρακτικώτατα, ώστε να μη ήτο δυνατόν να εφανταζόμεθα, ότι το κοριτσάκι εκείνο θα ανεπτύσσετο τόσον εις ωμορφιάν και χάριν και θα εγίνετο η νεράιδα του σαλονιού και του κομψού δράματος.
Ο υποφαινόμενος έχει γράψη πολλά διά την τέχνην και αξίαν της Κυβέλης, ώστε να μη έχη τι να προσθέση. Μπορεί όμως να ειπή τούτο. Ότι απορεί με την προσπάθειαν, που καταβάλλουν μερικοί, να συγκρίνουν την Κυβέλην με την Μαρίκαν Κοτοπούλη. Μολονότι είνε και αι δύο ηθοποιοί, δεν μπορούν να συγκριθούν. Ορίστε. Συγκρίνατε ένα μεγάλον πολιτικόν με ένα μεγάλον στρατηγόν! Δεν είνε καλλίτερα να θαυμάζουμε κάθε μίαν χωριστά, όπου μας δίνουν την ευκαιρία να της θαυμάζουμε;"

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου