Στις 14 Νοεμβρίου 2013, η εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ κραύγαζε στο πρωτοσέλιδό της: "Βοήθειααα! Λογοκρισία". Αφορμή ήταν μια ανακοίνωση του ΣΥΡΙΖΑ κι ένα άρθρο στην εφημερίδα ΑΥΓΗ, που ασκούσαν έντονη κριτική σε μια γελοιογραφία, που είχε δημοσιευτεί στην εφημερίδα και αφορούσε τη βουλευτή του κόμματος, Ζωή Κωνσταντοπούλου, και το κατά πόσο είχε πέσει θύμα σεξιστικής αντιμετώπισης από το γελοιογράφο-συνεργάτη της εφημερίδας, Ι. Χατζόπουλο.
Βέβαια, θα μπορούσε ν' αναρωτηθεί κανείς γιατί η άσκηση κριτικής, όσο ανόητη ή υπερβολική κι αν είναι, συνιστά από μόνη της λογοκρισία, από τη στιγμή που δεν συνοδεύεται από πρόστιμο - και πώς θα μπορούσε να επιβάλλει πρόστιμο ένα κόμμα της αντιπολίτευσης! - ούτε καν από άσκηση μήνυσης ή αγωγής. Εκτός κι αν τα άρθρα ή οι γελοιογραφίες των εφημερίδων είναι υπεράνω κριτικής - προνόμιο που δεν έχουν ούτε καν οι δικαστικές αποφάσεις! Τέλος πάντων, θα μπορούσε να διακρίνει κανείς μια ευαισθησία της εφημερίδας σε θέματα ελευθεροτυπίας, που είναι απόλυτα θεμιτή.
Τότε, η εφημερίδα αφιέρωσε αρκετές σελίδες και επί πολλές ημέρες στο συγκεκριμένο θέμα, στην απόπειρα λογοκρισίας (εντός ή εκτός εισαγωγικών) εναντίον της, με άρθρα, αναλύσεις κλπ, ενώ πολύ ψηλά αναδείχτηκε το συγκεκριμένο θέμα και στις εκπομπές - τουλάχιστον του τηλεοπτικού σταθμού Mega: από την πρωινή ενημερωτική εκπομπή των Καμπουράκη-Οικονομέα μέχρι το κεντρικό δελτίο ειδήσεων του καναλιού είτε υποβάλλονταν σχετικές ερωτήσεις στους καλεσμένους είτε διατυπώνονταν βαρύγδουπες αναλύσεις κατά της απόπειρας λογοκρισίας εκ μέρους του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που τόλμησε να κριτικάρει ένα δημοσίευμα.
Ερχόμαστε περίπου 10 μήνες μετά. Στις 11 Σεπτεμβρίου 2014, το Μέγαρο Μαξίμου έβγαλε ανακοίνωση, με την οποία ασκούσε έντονη κριτική εναντίον της γελοιογραφίας που δημοσιεύτηκε στη σατιρική εφημερίδα ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ. Την ανακοίνωση βέβαια την πληροφορήθηκα από το διαδίκτυο και όχι από κάποιο δελτίο ειδήσεων ή άλλη ενημερωτική εκπομπή, αφού κανείς δεν έδειχνε να ενοχλείται από το σπάνιο αυτό γεγονός, να βγαίνει δηλαδή επίσημη κυβερνητική ανακοίνωση εναντίον ενός πρωτοσέλιδου, που θα ξένιζε οποιονδήποτε πολίτη μιας δυτικοευρωπαϊκής χώρας. Περίμενα να διαβάσω έστω ένα άρθρο στην - ευαίσθητη σε θέματα λογοκρισίας του τύπου - εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ. Όμως όχι άρθρο, ούτε καν μία γραμμή γράφτηκε σχετικά με το θέμα.
Και αναρωτιέμαι, πώς ορίζεται τελικά η έννοια της λογοκρισίας; Η επιθετική κριτική συνιστά λογοκρισία μόνο όταν προέρχεται από συγκεκριμένο πολιτικό φορέα, ενώ αν έχει οποιαδήποτε άλλη πηγή προέλευσης χάνει το αρνητικό αυτό περιεχόμενο; Και γιατί συνιστά λογοκρισία κατά της ελευθεροτυπίας η άσκηση κριτικής κατά μιας γελοιογραφίας από ένα κόμμα της αντιπολίτευσης και όχι η άσκηση κριτικής κατά μιας άλλης γελοιογραφίας από την ίδια την κυβέρνηση;
Θα σκεφτεί κάποιος ότι η διαφορά έγκειται στο περιεχόμενο, μόνο που εδώ δεν μιλάμε για πολιτική αξιολόγηση μιας θέσης, αν δηλαδή ένα κόμμα διατυπώνει ορθές ή λανθασμένες απόψεις, αλλά για κάτι πιο βαρύ. Διότι λογοκρισία δεν είναι η ηλίθια, υπερβολική, ανώριμη ή όποιας άλλης μορφής κριτική - τέτοιος ορισμός δεν υπάρχει σε κανένα λεξικό. Σύμφωνα με το λεξικό της βιβλιοθήκης μου (των εκδόσεων ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ) ως λογοκρισία ορίζεται ο "προληπτικός ή κατασταλτικός έλεγχος γραπτού ή προφορικού λόγου που ασκεί μια εξουσία με σκοπό την παρεμπόδιση διάδοσης πληροφοριών και ιδεών αντίθετων με τις αρχές και τις επιδιώξεις της". Είτε το λεξικό δίνει έναν λανθασμένο ορισμό της έννοιας της λογοκρισίας είτε όντως "προληπτικό ή κατασταλτικό έλεγχο γραπτού ή προφορικού λόγου ασκεί ή εξουσία της... αξιωματικής αντιπολίτευσης και όχι της κυβέρνησης, που βρίσκεται πράγματι στην εξουσία! Παράλογο, αλλά είναι μια "ερμηνεία".
Θα μπορούσε επίσης ένας άλλος αντίλογος να ήταν και ο εξής: ότι δηλαδή μια εφημερίδα δεν είναι υποχρεωμένη να τρέφει την ίδια αγωνία για λογοκρισίες ή απόπειρες λογοκρισίας εναντίον άλλων ανταγωνιστικών μέσων - έστω και όχι ευθέως ανταγωνιστικών - αλλά μπορεί να ασχολείται μόνο με τα του οίκου της, άσχετα από το αν και πόσο αυτό συνιστά αντιφατική συμπεριφορά. Βέβαια, σε μια ελεύθερη κοινωνία ο καθένας είναι ελεύθερος ν' αντιδρά όπως επιθυμεί σε όσα συμβαίνουν γύρω. Αυτό σημαίνει ότι μια εφημερίδα μπορεί να σχολιάζει και ν' αναδεικνύει όσα και όποια θέματα επιθυμεί, αλλά ταυτόχρονα και ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να επισημαίνει κάθε αντιφατική συμπεριφορά στη σφαίρα της δημόσιας ζωής - απ' όποιον κι αν προέρχεται. Και με αυτό ακριβώς το πνεύμα το συγκεκριμένο άρθρο προσπαθεί ν' αναδείξει μια "χτυπητή" αντίφαση στην πολιτική μιας εφημερίδας με παράδοση στην ιστορία του ελληνικού τύπου, που όμως τα τελευταία χρόνια μοιάζει να έχει χάσει την ψυχή της. Ή μήπως οι εφημερίδες είναι υπεράνω κριτικής από έναν απλό πολίτη αυτής της χώρας;
Ίσως ν ' αναρωτηθεί κάποιος "και γιατί ρε φίλε αφιερώνεις τόσες γραμμές στο τι γράφει ή δεν γράφει μια εφημερίδα": Ίσως γιατί υπήρξα αναγνώστης μιας εφημερίδας, την οποία διαβάζω μόνο περιστασιακά, από περιέργεια και όχι για να διαμορφώσω άποψη. Αλίμονο, αν ένας άνθρωπος περιμένει να διαμορφώσει άποψη με βάση την αρθρογραφία μιας εφημερίδας ή τη "γραμμή" ενός οποιουδήποτε ΜΜΕ και όχι με βάση τη δική του αντίληψη και γνώση! Από την άλλη, καλό είναι να επισημαίνονται κάποιες αντιφάσεις, που μάλλον πλήττουν παρά ενισχύουν την αξιοπιστία του τύπου. Κι όπως έχει αποδείξει η ζωή, είναι πολύ εύκολο για κάποιον να χάσει το σεβασμό των συνανθρώπων του, αλλά πολύ δύσκολα τον ξανακερδίζει. Το ίδιο συμβαίνει στην Ελλάδα και με τους θεσμούς, ένας εκ των οποίων είναι - έστω και άτυπα - τα ΜΜΕ, ως φορείς ενημέρωσης των πολιτών.
Είναι γεγονός, πάντως, ότι πολλές φορές τα τελευταία χρόνια - για πρώτη φορά με τέτοια συχνότητα - έχει τεθεί ζήτημα λογοκρισίας ή απόπειρας λογοκρισίας από την πλευρά της ελληνικής κυβέρνησης και ίσως θα έπρεπε ν' αφιερωθεί ένα άρθρο και στο συγκεκριμένο ζήτημα. Γιατί ξαφνικά τόσες καταγγελίες; Έγιναν κάποιοι πολίτες υπερευαίσθητοι και καταγγέλλουν ανύπαρκτες λογοκρισίες - ή απόπειρες; Ή μήπως υπάρχουν όντως τέτοια θλιβερά κρούσματα;
Ήταν λογοκρισία ή όχι η επίθεση της κυβέρνησης - με επίσημη ανακοίνωση και τότε - κατά ενός πρωτοσέλιδου του περιοδικού UNFOLLOW, που τόλμησε στο πρωτοσέλιδό του να παρουσιάσει τον πρωθυπουργό "χτυπημένο" με φωτομοντάζ ή μήπως είναι όντως ιερό και υπεράνω σάτιρας ή κριτικής - καλόγουστης ή κακόγουστης δεν έχει σημασία - το πρόσωπο του πρωθυπουργού σε μια πολυκομματική κοινοβουλευτική δημοκρατία; Ήταν λογοκρισία ή μπλέξιμο στα λεξικά το περιστατικό με τη μετάφραση από το ΑΠΕ δήλωσης της Άγκελα Μέρκελ για τη λιτότητα στην Ελλάδα;
Ας σταθούμε, όμως, σ' ένα άλλο θέμα, που είναι και επίκαιρο. Συνιστά ή όχι λογοκρισία η μη μετάδοση της θεσμικής ομιλίας του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης στη ΔΕΘ, που πάντοτε μεταδιδόταν από την κρατική τηλεόραση; Μήπως τα προηγούμενα χρόνια οι αρχηγοί των υπολοίπων κομμάτων έκαναν περισσότερες από μια εμφανίσεις, οπότε δεν υπήρχε θέμα διατάραξης της τάξης και της ισότιμης προβολής των κομμάτων; Και γιατί η συνέντευξη τύπου είναι προτιμότερο να καλυφθεί σε σχέση με την ομιλία του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης στους παραγωγικούς φορείς της Θεσσαλονίκης, που στο κάτω κάτω αποτελεί και υποχρέωσή του να την εκφωνήσει αφού πρόκειται για μια παράδοση δεκαετιών;
Βέβαια, τα προηγούμενα χρόνια οι πρωθυπουργοί συνήθιζαν όντως να δίνουν και μια συνέντευξη τύπου, είχαν δηλαδή διπλή παρουσία στη ΔΕΘ, κάτι που δεν συνέβη φέτος από τον Σαμαρά, αλλά από πότε σε μια πολυκομματική, κοινοβουλευτική δημοκρατία το μέτρο το δίνει ο πρωθυπουργός; Δηλαδή αν στην προεκλογική περίοδο ένας πρωθυπουργός αποφασίσει - για λόγους ιδιοσυγκρασίας ή επειδή θα έχει επιλέξει τη δική του επικοινωνιακή στρατηγική - να κάνει μόνο δυο τηλεοπτικές εμφανίσεις, θα πρέπει να κάνουν μόνο δυο τηλεοπτικές εμφανίσεις και οι υπόλοιποι αρχηγοί, απλά γιατί έτσι αποφάσισε ο πρωθυπουργός;
Και τι άλλο μένει να γίνει; Να μετράμε ενδεχομένως με το χρονόμετρο πόσα λεπτά μιλά ο πρωθυπουργός, ώστε να μην ξεπεράσει κανείς το χρόνο του; Και επανέρχεται το ερώτημα: Σε μια σύγχρονη δημοκρατία, όλα περιστρέφονται γύρω από το πρόσωπο του πρωθυπουργού; Εκτός κι αν κάποιος μας διαβεβαιώσει ότι και στις άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώρες συμβαίνει κάτι τέτοιο, ότι για παράδειγμα το βρετανικό, το αυθεντικό BBC αρνείται να καλύψει την ομιλία του αρχηγού της αντιπολίτευσης σε μια εκδήλωση, αν προηγουμένως δεν έχει μιλήσει και ο πρωθυπουργός της χώρας! Ή ότι η Ντάουνινγκ Στριτ συνηθίζει να βγάζει ανακοινώσεις κατά γελοιογραφιών ή κατά των πρωτοσέλιδων των βρετανικών εφημερίδων και περιοδικών, απλά και μόνο επειδή σατιρίζουν τον Βρετανό πρωθυπουργό! Εκτός κι αν ορισμένοι οραματίζονται μια Ελλάδα με ευρωπαϊκά δημοσιονομικά, αλλά με βαλκανικούς θεσμούς...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου