Ο πρώτος Έλληνας δήμαρχος σε πόλη των ΗΠΑ

 

Αντώνιος Πρωτοψάλτης (ή Anton Proto).
Ο πρώτος Έλληνας δήμαρχος σε πόλη των ΗΠΑ.
πηγή: Jane Eppinga, Nogales: Life And Times On The Frontier, σελ. 53
Pimeria Alta Historical Society

Σε περίπτωση που είχατε την απορία ποιος ήταν ο πρώτος Έλληνας που εξελέγη δήμαρχος στην Αμερική, κατά πάσα πιθανότητα αυτός ήταν ο Αντώνιος Πρωτοψάλτης, αλλιώς Αντόν Πρότο, ο οποίος το 1894 εξελέγη δήμαρχος στην πόλη Νογκάλες της Αριζόνα, στα αμερικανομεξικανικά σύνορα. Ήταν ο πρώτος εκλεγμένος δήμαρχος της πόλης και σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις ο πρώτος εκλεγμένος δήμαρχος ελληνικής καταγωγής σε αμερικανική πόλη.  

H Νογκάλες (που στα ισπανικά σημαίνει «καρυδιές», το δένδρο σύμβολό της) χαρακτηρίζεται και ως «δίδυμη πόλη», επειδή η μεθόριος περνάει μέσα από τα σπίτια, ώστε πρακτικά υπάρχουν δύο πόλεις με το ίδιο όνομα, μία μεξικανική και μία αμερικανική. Το 2019 ο πληθυσμός της Νογκάλες υπολογιζόταν γύρω στις 20.000, όμως το 1895 αριθμούσε μόλις 1500 κατοίκους περίπου. Η ελληνική κοινότητα δεν ήταν πολύ μεγάλη (το 1913 αποτελούταν από περίπου 60 άτομα), αλλά ευημερούσε. Ένα από τα καλύτερα ξενοδοχεία της πόλης εν έτει 1895 ήταν το Montezuma του Έλληνα Γεώργιου Χρήστου.

Όσον αφορά τον Πρωτοψάλτη, γεννήθηκε στη Βέροια το 1844. Το 1873 ή το 1875 πάτησε για πρώτη φορά σε αμερικανικό έδαφος και εγκαταστάθηκε αρχικά στο Σαν Φρανσίσκο όπου ασχολήθηκε μάλλον με το εμπόριο. Κάποια στιγμή ήρθε στην Αμερική ο κατά δέκα χρόνια μικρότερος αδερφός του, Λούης (προφανώς πρόκειται για αμερικανοποίηση του ονόματός του, όπως άλλωστε ο Αντώνιος έγινε Αντόν). Το 1879 τα δύο αδέρφια ήταν συνιδιοκτήτες εστιατορίου στο Σαν Φρανσίσκο. Το 1881 ή 1882 μετέβησαν στην Αριζόνα και το 1884 εγκαταστάθηκαν οριστικά στη Νογκάλες, οι κάτοικοι της οποίας δεν δίστασαν να εμπιστευτούν τη διοίκηση της πόλης τους στον Αντώνιο μόλις μια δεκαετία αργότερα.

Διαφημίσεις από τις επιχειρήσεις των αδελφών Πρότο (Proto bros) σε εφημερίδες της Αριζόνα το 1901 και το 1904:

Τα δύο αδέρφια ασχολήθηκαν με την κτηνοτροφία, ενώ παντρεύτηκαν γυναίκες από πλούσιες μεξικανικές οικογένειες με μεγάλα ράντσα. Όμως τα πολλά λεφτά φέρνουν και πολλές εντάσεις, οι οποίες οδήγησαν στη δολοφονία του Λούη κοντά στο ράντσο του στο Cocospera της μεξικανικής πολιτείας Σονόρα στις 7 Μαρτίου 1909.

Έτσι περιέγραψε τη δολοφονία του η εφημερίδα The Border vidette της Νογκάλες: «Όταν βρέθηκε κοντά στην παλιά ιεραποστολή, σε κοντινή απόσταση από το σπίτι του στο ράντσο, σ’ ένα μοναχικό σημείο, απροειδοποίητα έπεσαν πυροβολισμοί από ενέδρα. Ένα από τ’ άλογα σκοτώθηκε και όταν ο κ. Πρότο πήδηξε από το βαγόνι με το πιστόλι στο χέρι, πυροβολήθηκε και τραυματίστηκε θανάσιμα. Ο υπηρέτης κατάφερε να διαφύγει τρέχοντας προς το ράντσο, όμως ο δολοφόνος τον πυροβόλησε στην πλάτη. Προτού εγκαταλείψει την αιματοβαμμένη περιοχή, ο εκτελεστής πλησίασε στο θύμα του, που χωρίς αμφιβολία ήταν ήδη νεκρός, και έριξε ακόμη μια σφαίρα στο κεφάλι του χρησιμοποιώντας το πιστόλι του νεκρού.».

Ο Αντώνης επικήρυξε τον ή τους δολοφόνους του αδερφού του με 5000 δολάρια. Φυσικός αυτουργός του εγκλήματος ήταν κάποιος Πάμπλο Γκόμεζ, ο οποίος καταδικάστηκε εις θάνατον από το ανώτατο δικαστήριο του Μεξικό στις αρχές του 1910. Παράλληλα σε φυλάκιση επτά ετών καταδικάστηκαν οι δύο ηθικοί αυτουργοί, οι οποίοι είχαν προσλάβει τον Γκόμεζ να σκοτώσει τον Λούη για λογαριασμό τους.

Ο Αντώνης Πρωτοψάλτης, γνωστός στην περιοχή ως Anton Proto, πέθανε στις αρχές του 1924 σε ηλικία περίπου 80 ετών. Όμως δεν είχε ξεχάσει την ιδιαίτερη πατρίδα του. Σύμφωνα με τις αμερικάνικες εφημερίδες της εποχής, με την περιουσία του ν' αποτιμάται σε 260.000 δολάρια,  στη διαθήκη του άφησε ένα σημαντικό ποσό και στη γενέτειρά του, τη Βέροια.