10 Δεκεμβρίου 2014

Το θεατρικό ξεκατίνιασμα

Μια από τις πιο καταξιωμένες Ελληνίδες ηθοποιούς, μια "κυρία" του ελληνικού θεάτρου με μεγάλη προσφορά, αδίκησε τον εαυτό της ξεσπώντας με άκομψο τρόπο, κουνώντας το δάχτυλο και στοχοποιώντας τους τραγουδιστές ή όποιους άλλους ασχολούνται με το θέατρο, χωρίς να είναι αυτό το αποκλειστικό τους επάγγελμα. Η αναφορά της ήταν γενική και ισοπεδωτική, χωρίς να περιορίζεται μόνο σε όσους δεν έχουν σπουδάσει σε δραματική σχολή, αλλιώς δεν θα καταφερόταν - κυρίως - εναντίον του Σάκη Ρουβά, ο οποίος άλλωστε έκανε κάποιες σπουδές στις ΗΠΑ!

Σύμφωνα με τη λογική αυτή, η αείμνηστη Ρένα Βλαχοπούλου διέπραξε έγκλημα, όταν αποφάσισε να εισχωρήσει στο χώρο του θεάτρου στα μέσα της δεκαετίας του '50, ενώ είχε μια αξιόλογη και πολύ πετυχημένη ως τραγουδίστρια της τζαζ. Εκτός κι αν το πρόβλημα με τον Ρουβά δεν είναι αυτή καθαυτή η ασχολία του με το τραγούδι, όσο το ότι είναι τραγουδιστής της ποπ, που θεωρείται από ορισμένους ως "κατώτερο" μουσικό είδος. Όμως αν πρόκειται ο καθένας να αφορίζει ό,τι δεν συμφωνεί με την προσωπική του αισθητική, τα προσωπικά του γούστα αν προτιμάτε, τότε αγνοούμε βασικές έννοιες όπως "κοινωνία", "συνύπαρξη" και "ανοχή".

Σε δεύτερο ξέσπασμά της - τηλεοπτικό αυτήν τη φορά - η εξαιρετική ηθοποιός αμφισβήτησε ακόμη και τον παράγοντα της "ψυχής" που βάζει ένας ηθοποιός, υποτάσσοντας τον στην αξία της τεχνικής. Όμως δυο από τις κορυφαίες Ελληνίδες ηθοποιούς όλων των εποχών, η Μαρίκα Κοτοπούλη και η Κυβέλη, έπαιζαν και διέπρεψαν χάρη στην ψυχή τους. Για όσους αγνοούν τα στοιχειώδη της ιστορίας του ελληνικού θεάτρου, στις αρχές του 20ου αιώνα, οι σχολές, όπου εκπαιδεύονταν οι Έλληνες ηθοποιοί της εποχής ήταν σχολές απαγγελίας, δηλαδή μάθαιναν να απαγγέλλουν με στόμφο τα κείμενα υποτιμώντας το τεχνικό μέρος, κάτι που συχνά έθιγαν οι εφημερίδες της εποχής. Φυσικά, η τεχνική είναι απαραίτητη, καθώς συμπληρώνει και βοηθάει την ψυχή του καλλιτέχνη να εκφραστεί καλύτερα, όμως σ' ένα τέτοιο πλαίσιο κατάφεραν να αναδειχθούν οι δυο αυτοί μύθοι του ελληνικού θεάτρου.
Αντίστοιχα ο Θανάσης Βέγγος, ο κορυφαίος ίσως Έλληνας κωμικός όλων των εποχών, δεν είχε ιδιαίτερες σπουδές, κάτι που δεν τον εμπόδισε να αφήσει ανεξίτηλη την καλλιτεχνική του σφραγίδα. Φυσικά, ο Βέγγος δεν είχε υπάρξει προηγουμένως τραγουδιστής, όμως τελικά ποιο είναι το πρόβλημα, που συζητάμε τις τελευταίες ημέρες; η έλλειψη ειδικής θεατρικής παιδείας (που στην περίπτωση του Ρουβά δεν ισχύει) ή η απαγόρευση ειδικά σ' έναν τραγουδιστή (ακόμη κι αν παρακολούθησε μαθήματα υποκριτικής στο εξωτερικό) να ασχοληθεί με το θέατρο;

Κι επειδή τέχνη δεν είναι μόνο το θέατρο, αλλά και η ζωγραφική, η γλυπτική κλπ., θα πρέπει να περιμένουμε οσονούπω ένα ξέσπασμα π.χ. καταξιωμένων ζωγράφων εναντίον όσων τολμούν και εκθέτουν πίνακες, χωρίς να έχουν προηγουμένως σπουδάσει στη σχολή καλών τεχνών; Αν δηλαδή κάποιος καταφέρει και πείσει με τους πίνακες του, στηριζόμενος αποκλειστικά στην ψυχή και όχι σε κάποια - προφανώς πολύ σημαντική - τεχνική εκπαίδευση, αυτό θα καθιστά λιγότερο σημαντικούς τους πίνακες αυτούς; Ή μήπως η κατάθεση ψυχής και η αθωότητα που αυτή κουβαλά μαζί της είναι σημαντική για όλες τις τέχνες εκτός από το θέατρο ειδικά;

Κάτσε ρε φίλε, θα σκεφτεί κανείς, δηλαδή συγκρίνεις το Ρουβά με τον Βέγγο ή την Κοτοπούλη; Προφανώς και όχι. Όμως τι κρίνουμε τελικά; Το δικαίωμα ενός ανθρώπου να εκφραστεί μέσα από την τέχνη σε όποια μορφή της ή το τελικό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, που κρίνεται με καθαρά υποκειμενικά κριτήρια; Δεν έχω παρακολουθήσει την παράσταση "Βάκχες", για τη συμμετοχή του στην οποία βραβεύτηκε ο Ρουβάς, κι επομένως δεν έχω καμία άποψη για το αν άξιζε το βραβείο ή όχι. Δεν μπορώ να κάνω υποθέσεις απλά με τη φαντασία μου για κάτι που δεν έχω παρακολουθήσει. Και αμφιβάλλω κατά πόσο είτε η οργισμένη ηθοποιός είτε όσοι συμφωνούν μαζί της μέσα από τα σόσιαλ μίντια όντως παρακολούθησαν τον Ρουβά στην επίμαχη θεατρική παράσταση ως θεό Διόνυσο και δεν φαντάζονται απλά την επίδοση του στο ρόλο με κάποιο αμφιβόλου αντικειμενικότητας "κληρονομικό χάρισμα", που επιτρέπει σε κάποιον να ασκεί κριτική σε κάτι που δεν γνωρίζει! (Το ίδιο εννοείται ότι ισχύει και για όσους εκθειάζουν το είδωλό τους, χωρίς να τον έχουν δει στο θέατρο, αλλά τουλάχιστον αυτοί δεν είναι αφοριστικοί, ούτε προτάσσουν απαγορεύσεις και αστυνομεύσεις!)

Και επειδή η ηθοποιός ανέφερε σε συνέντευξή της ως επιχείρημα ότι αν τραγουδούσε σε πίστα θα ήταν γελοία (μιας και δεν είναι τραγουδίστρια) αμφισβητώντας - χωρίς να το συνειδητοποιήσει ίσως - πολλούς καταξιωμένους συναδέλφους της, που τραγουδούν σε συναυλίες ή σε ειδικούς χώρους με μουσικό πρόγραμμα, ας θυμηθούμε ενδεικτικά κάποιες περιπτώσεις ηθοποιών που ως.... "γελοίοι" (κατά την έκφρασή της) όχι απλά τραγούδησαν σε κάποιον συναυλιακό χώρο, αλλά ηχογράφησαν τραγούδια για κάποιο άλμπουμ, χωρίς αυτό να έχει συμβεί για τις ανάγκες κάποιου σίριαλ, θεατρικού έργου ή κινηματογραφικής ταινίας.

Αποστολία Ζώη feat. Γιάννης Τσιμιτσέλης - Lipstick
Ο Τσιμτσέλης ραπάρει, όσο μπορεί, στο τραγούδι που έκανε γνωστή την Αποστολία Ζώη (το άστρο της οποίας δεν κράτησε και πολύ). Βέβαια, ο Τσιμιτσέλης θεωρείται "εμπορικός" και στην Ελλάδα αυτό ταυτίζεται με την "κακή ποιότητα", αλλά φαντάζομαι αυτό είναι θα αντιμετωπιστεί από κάποια υποθετική "αστυνομία θεάτρου".


Γιάννης Μπέζος - Το τραγούδι του ομοφυλόφιλου σκύλου
Ο αναμφισβήτητα καλλίφωνος ηθοποιός, που συχνά έχει τραγουδήσει είτε σε συναυλίες ηχογράφησε ένα χιουμοριστικό τραγούδι σε στίχους Λάκη Λαζόπουλου και μουσική Θάνου Μικρούτσικου.


Έλλη Πασπαλά, Άρης Χριστοφέλλης feat. Θανάσης Βέγγος - Η μπαλάντα των σκουπιδιών
Η συμμετοχή του σπουδαίου κωμικού Θανάση Βέγγου, που ούτε δραματική σχολή τελείωσε ούτε μαθήματα σε ωδείο παρακολούθησε, ήταν φιλική, όμως καθόλου γελοία.


Σφύριξε χαρούμενα μπορείς
Ο Αντώνης Καφετζόπουλος και ο Σπύρος Παπαδόπουλος ανήκουν στο παρεάκι που τραγουδά με τα "Μακρινά Ξαδέρφια", χωρίς προηγουμένως να έχουν παρακολουθήσει μαθήματα σε ωδείο. "Ντροπή" (λέμε τώρα)!


Ελπίζω η αγαπημένη ηθοποιός να αντισταθεί στον πειρασμό της τηλεοπτικής λαιμαργίας για ίντριγκες και ξεκατινιάσματα. Αν δεν ανέφερα το όνομά της είναι καθαρά από σεβασμό και όχι από υποτιμητική διάθεση, επειδή θεωρώ ότι το ξέσπασμά της αδικεί την ίδια πάνω απ' όλα. Δυστυχώς, οι πολύ πετυχημένοι άνθρωποι εύκολα παρασύρονται και ξεχνούν ότι ως άνθρωποι που είναι, κάποτε κάνουν και λάθη ή τέλος πάντων ξεχνούν ότι δεν έχουν πάντα δίκαιο. Ευτυχώς, η ιστορία δεν καταγράφει τέτοιες λεπτομέρειες. (Ποιος γνωρίζει για παράδειγμα ότι ο σπουδαίος συγγραφέας Γρηγόριος Ξενόπουλος είχε μαλώσει μέσα από τα χρονογραφήματά του με τους μισούς συναδέλφους του ή ότι είχε εξαπολύσει "πυρηνική" επίθεση εναντίον κάποιας επιτροπής, που προτίμησε να βραβεύσει άλλο θεατρικό συγγραφέα;)
Όμως γενικά καλό είναι κάποιοι άνθρωποι να το σκέφτονται δυο και τρεις φορές πριν αρχίσουν να κουνούν το δάχτυλο με ύφος αδέκαστου κριτή, όχι γιατί δεν έχουν δικαίωμα να εκφράσουν μια διαφορετική άποψη (δεν είναι αυτό το πρόβλημα!), αλλά για να προσέξουν αν μη τι άλλο το ύφος και ν' αποφύγουν τυχόν λεκτικές υπερβολές, που μόνο ήθος δεν ποιούν.

2 σχόλια:

  1. Έστω και πολύ καιρό μετά, θα σχολιάσω θέτοντάς σου δύο ερωτήματα:
    1) Θα δεχόσουν να χειρουργήσει τον πατέρα σου στην καρδιά ένας θεολόγος;
    2) Θα δεχόσουν να σου διδάξει κινέζικα ένας Ισπανός μαθηματικός;
    Με την ψυχή τους θα το κάνουν. Να πάρουν και βραβεία επίσης γι'αυτό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Άλλο επιστήμη, άλλο τέχνη. Δεν χρειάζεται ψυχή για να χειρουργήσεις, αλλά γνώσεις και εμπειρία. Άλλωστε, δεν θα μπει κανείς στη διαδικασία να χειρουργήσει νιώθοντας ότι με αυτόν τον τρόπο ο ίδιος ολοκληρώνεται ως άνθρωπος. Αντίθετα, η τέχνη είναι πάνω απ' όλα ένας τρόπος προσωπικής έκφρασης και ο κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να εκφραστεί μέσω αυτής. Ο κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα να γράψει βιβλίο, να δημιουργήσει έναν πίνακα, να παίξει σε μια θεατρική παράσταση, να γράψει στίχους, να εκφραστεί μέσα από το τραγούδι κλπ., αν νομίζει ότι με αυτόν τον τρόπο εκφράζει κάποιες εσωτερικές του ανησυχίες.
      Ας μείνουμε στο θέατρο. Τόαοι ερασιτεχνικοί όμιλοι έχουν ανεβάσει αρχαίες τραγωδίες και κανείς δεν τους έκραξε ποτέ. Βέβαια ποτέ δεν διεκδίκησαν βραβείο ούτε εμφανίστηκαν στην Επίδαυρο, αλλά αυτά είναι άλλα ζητήματα. Το ποιος θα βραβευτεί και ποιος όχι είναι θέμα της αρμόδιας κάθε φοράς επιτροπής, η οποία κρίνει πάντα με υποκειμενικά κριτήρια, καθώς απαρτίζεται από ανθρώπους και όχι από θεούς. Δεν φταίει ο ηθοποιός (ερασιτέχνης ή επαγγελματίας) γι' αυτό. Εξάλλου, αν ένας ερασιτέχνης επιλέγεται να συμμετάσχει σε μια παράσταση που ανεβαίνει στην Επίδαυρο ή σε όποιο άλλο αρχαίο θέατρο, αυτό επίσης δεν είναι δική του ευθύνη, αλλά του σκηνοθέτη που τον επιλέγει και ο οποίος έχει τη δική του προσέγγιση για την τέχνη. Αν οι προθέσεις του σκηνοθέτη είναι αγνές ή πονηρές, επίσης δεν αφορά τον ηθοποιό, όμως δεν συμμερίζομαι την εύκολη καχυποψία ότι όλα γίνονται απλά και μόνο για το χρήμα. Άλλωστε, το ρίσκο είναι από μόνο του τόσο μεγάλο, ώστε το υλικό κέρδος δεν είναι διασφαλισμένο σε τέτοιες περιπτώσεις. Όμως η τέχνη δεν είναι πάνω απ' όλα ο συνεχής πειραματισμός και το ρίσκο;
      Στο κάτω-κάτω, στην τέχνη σημασία δεν έχει τόσο το να συμφωνούμε όλοι ως προς το αν μια καλλιτεχνική δημιουργία είναι "αριστούργημα" ή "άνευ αξίας" (αυτό είναι πρακτικά αδύνατο να γίνει), αλλά ο εκάστοτε καλλιτέχνης (δηλ. αυτός που δημιουργεί μέσω μιας τέχνης είτε κατ' επάγγελμα είτε ερασιτεχνικά) να εκφράζει τα δικά του συναισθήματα μέσω αυτής. Δεν διαφωνώ βέβαια ότι ο ερασιτέχνης ηθοποιός είναι πιθανότερο να εκφραστεί πιο πρωτόγονα σε σχέση με έναν επαγγελματία, αλλά μερικές φορές αυτός ο πρωτόγονος τρόπος έκφρασης μπορεί ακριβώς να είναι και το ζητούμενο ενός σκηνοθέτη ή μιας επιτροπής που απονέμει βραβείο (με καθαρά υποκειμενικά κριτήρια, για να μην ξεχνιόμαστε).
      Αλλά ας μην στεκόμαστε στα βραβεία. Είναι ψυχοφθόρα διαδικασία να συγκρίνουμε "γιατί αυτός κι όχι κάποιος άλλος", που μάλλον βραχυκυκλώνει παρά απελευθερώνει την καλλιτεχνική έκφραση. Όχι ότι πιστεύω πως θα έπρεπε να καταργηθούν οι όποιοι καλλιτεχνικοί διαγωνισμοί, αλλά θεωρώ ότι δεν θα πρέπει - ειδικά οι καλλιτέχνες - να αναλώνονται τόσο πολύ σε κάτι τόσο γήινο, ενώ θα πρέπει να ενδιαφέρονται περισσότερο πώς μέσω της τέχνης τους θα ταξιδέψουν τους θεατές στα ουράνια.

      Διαγραφή