Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ Α - Ω

Α όπως Αγανακτισμένοι. Με όποια ονομασία κι αν τους προσδιορίσουμε (Indignados, Occupy the Wall Street κλπ.), η οικονομική κρίση έφερε στο προσκήνιο τους πολίτες που αισθάνονται στο περιθώριο, ότι δεν ακούγεται η φωνή τους, ότι δεν εξυπηρετούνται τα δικά τους συμφέροντα από τις εκάστοτε εξουσίες.

Β όπως Βιοτικό Επίπεδο, δηλαδή οι συνθήκες διαβίωσης ενός ατόμου ή μιας κοινωνίας, η κατά κεφαλή κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών σε συνδυασμό με την ποιότητα αυτών. Απότοκος της κρίσης είναι η μείωση του βιοτικού επιπέδου στην Ευρώπη για πρώτη φορά από το τέλος του Β` παγκοσμίου πολέμου.

Γ όπως Γερμανία. Είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που μέχρι στιγμής δείχνει να αντέχει στην οικονομική κρίση, αλλά ενδεχομένως και η μοιραία χώρα για τη διόγκωση αυτής με την ατολμία και τις ακατανόητες εμμονές της ηγεσίας της.

Δ όπως Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ιδρύθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 1945 την Ουάσιγκτον με τηνυπογραφή της Συνθήκης που συμφωνήθηκε ενάμιση περίπου χρόνο νωρίτερα στη διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς. Σκοπός του είναι η προώθηση της διεθνούς νομισματικής συνεργασίας και της ισόρροπης ανάπτυξης του διεθνούς εμπορίου μέσω της ομαλής προσαρμογής των συναλλαγματικών ισοτιμιών, διεθνών διαβουλεύσεων για αλλαγές μείζονος σημασίας στις συναλλαγματικές πρακτικές και της άρσης των συναλλαγματικών περιορισμών. Ή τουλάχιστον αυτά ορίζονται στο Καταστατικό του. Για πολλούς πάλι είναι ο κακός δαίμονας που καταπατά κάθε έννοια κρατικής κυριαρχίας και επιβάλλει επαχθείς όρους που προάγουν τη φτώχεια και τη δυστυχία στους λαούς.

Ε όπως Ευρώ, το νόμισμα που βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα. Κερδοσκοπία ή απλά στηρίχθηκε σε σαθρά θεμέλια; Ή μήπως και τα δύο μαζί; Από τους πανηγυρισμούς του 2001, δέκα χρόνια μετά όλοι αναρωτιούνται τι πήγε στραβά. Είτε από υπερβολική αισιοδοξία είτε από απειρία η Ευρώπη ενοποιήθηκε οικονομικά, έχασε όμως την ψυχική της ενότητα, την οποία τώρα έχει αρχίσει σιγά σιγά να αναζητεί.

Ζ όπως Ζημίες, το αντίθετο του κέρδους. Επιχειρήσεις που κλείνουν, απώλειες θέσεων εργασίας και χρηματιστηριακή κατάρρευση συνθέτουν το σκηνικό. Το ζητούμενο δε μοιάζει να είναι πώς θα επιστρέψουμε στα κέρδη σύντομα, αλλά πώς θα περιοριστεί το ύψος των ζημιών.

Η όπως Ημίμετρα: τρόποι ή μέσα ενέργειας που δεν είναι επαρκή και αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση μιας κατάστασης. Η Ευρώπη και οι κυβερνήσεις αποφασίζουν σειρά πρωτοβουλιών, μέτρα που μετά από σύντομο χρονικό διάστημα θεωρούνται ξεπερασμένα. Η απουσία ειλικρινούς αντιμετώπισης της δυσμενούς οικονομικής κατάστασης δημιούργησε μια χιονοστιβάδα προβλημάτων που απαιτούν τολμηρές και ριζοσπαστικές πρωτοβουλίες από όλες τις πλευρές, χωρίς προκαταλήψεις και εγωισμούς.

Θ όπως Θα. Είναι το αγαπημένο μόριο της ελληνικής πολιτικής ζωής από συστάσεως ελληνικού κράτους, που έχει σατιριστεί ουκ ολίγες φορές στο θέατρο, τον κινηματογράφο, από όλους εμάς στις καθημερινές μας συνομιλίες. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο η ίδια η υποσχεσιολογία, όσο η μη ικανοποίησή της στη συνέχεια από τις πρακτικές της εκάστοτε εξουσίας, αλλά και η υπερβολική ανοχή των πολιτών που σχεδόν συμβιβάστηκαν έως και συστηματικά επιβράβευαν με την ψήφο τους αυτή τη δυσαρμονία. Και τώρα αναρωτιούνται ακόμα ορισμένοι τι φταίει.

Ι όπως Ισλανδία. Η μοναδική έως σήμερα ευρωπαϊκή χώρα που χρεοκόπησε ήδη από τις αρχές εμφάνισης της κρίσης τον Οκτώβριο του 2008 με την κατάρρευση των τραπεζών. Η άρνηση αναγνώρισης του χρέους της και η μη ικανοποίηση των πιστωτών της, την ανέδειξαν σε ορισμένους ως πρότυπο διαχείρισης και του δικού μας εθνικού χρέους, ενώ για άλλους αποτελεί παράδειγμα προς αποφυγής, καθώς αυτή η άρνηση συνδέθηκε με μια τεράστια οικονομική καταστροφή από την οποία η χώρα ακόμη δεν έχει ξεφύγει.

Κ όπως Κράτος. Υπάρχουν σήμερα κράτη ανεξάρτητα στην Ευρώπη ή οδηγούμαστε σταδιακά σε ένα υπερεθνικό μοντέλο διακυβέρνησης και πόσο βίαια ή δημοκρατικά συμβαίνει αυτό. Η ανάγκη επανεξέτασης του κράτους σε όλες του τις πτυχές, από το πώς και πόσο συμμετέχει στην οικονομική ζωή αυτό που ονομάζουμε σχηματικά «το δημόσιο» μέχρι η έννοια και τα πραγματικά όρια της εθνικής κυριαρχίας σε έναν κόσμο όπου το πάνω χέρι μοιάζει να το έχουν σήμερα οι αγορές είναι ερωτήματα που πρέπει να απαντήσουμε με σαφήνεια το προσεχές διάστημα.

Λ όπως Λίμαν Μπράδερς. Ήταν η τέταρτη μεγαλύτερη επενδυτική τράπεζα των ΗΠΑ μέχρι το Σεπτέμβριο του 2008, οπότε και κήρυξε πτώχευση ανοίγοντας τους ασκούς του Αιόλου για την παγκόσμια οικονομία.

Μ όπως Μερκοζί: το δίδυμο που καλείται να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά για ορισμένους ή το δίδυμο της συμφοράς για άλλους. Οι ηγέτες της Γερμανίας και της Γαλλίας, η Μέρκελ και ο Σαρκοζί, έχουν αναλάβει σχεδόν αποκλειστικά τη λύση του προβλήματος στην Ευρώπη με πενιχρά έως τώρα αποτελέσματα. Άλλωστε, δεν πρόκειται για δύο ισότιμους ή ισχυρούς ηγέτες στις χώρες τους, κάτι που σε συνδυασμό με την πολλές φορές προκλητική παράκαμψη των άμεσα ενδιαφερόμενων πλευρών προκαλούν μάλλον την μήνιν και την ανασφάλεια παρά καθησυχάζουν τις αγορές.

Ν όπως Ντόμινο. Σε συνθήκες απόλυτης οικονομικής παγκοσμιοποίησης καμία χώρα δεν μπορεί να αισθάνεται απολύτως ασφαλής. Μια μικρή σε μέγεθος και οικονομική βαρύτητα χώρα, όπως η Ελλάδα, ανέδειξε πόσο αλληλένδετα είναι τα προβλήματα στη σημερινή εποχή, ότι όλες οι οικονομίες, ισχυρές και πιο αδύναμες, είναι συγκοινωνούντα μεταξύ τους δοχεία. Αν πέσει το πρώτο ντόμινο, δεν ξέρει κανείς πού και πότε θα σταματήσει η πτώση των υπολοίπων.

Ξ όπως Ξερόλες. Μία από τις παρενέργειες της κρίσης είναι η εμφάνιση στο προσκήνιο παντός είδους ειδημόνων, οι οποίοι έχουν στην τσέπη τους εύκολες λύσεις για όλα. Αυτοί δεν εμφανίστηκαν μόνο στην Ελλάδα, όπου η ξερολίαση είναι εν πολλοίς εθνικό χαρακτηριστικό, αλλά – και εδώ είναι η τραγωδία – ακόμα και σε υπεύθυνες θέσεις σε επίπεδο Ευρώπης. Αγαπημένη τους φράση: «η κοινή λογική λέει». Και μετά αρχίζουν ατέλειωτους μονόλογους, στους οποίους η ατομική λογική ταυτίζεται με τη «μόνη αλήθεια» που πρεσβεύουν. Αυτό που χρειαζόμαστε όμως δεν είναι «παντογνώστες» αλλά περίσκεψη και σοβαρότητα, αν αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να ξεπεράσουμε πραγματικά την κρίση και όχι να κάνουμε απλά το κομμάτι μας αγνοώντας το γενικό καλό.

Ο όπως Οδύσσεια. Πολύ επιτυχημένος ο πρωτοσέλιδος τίτλος της εφημερίδας ΤΑ ΝΕΑ την επομένη της ανακοίνωσης σύναψης δανείου με την τρόικα από τον Έλληνα πρωθυπουργό στο Καστελόριζο: «Ελλήνων Οδύσσεια». Η διαδρομή είναι γεμάτη από φουρτούνες, άνισες μάχες, απρόοπτα και η Ιθάκη δεν πλησιάζει. Δεν ξέρω αν θα χρειαστούμε μια δεκαετία για να φτάσουμε στη δική μας Ιθάκη, σίγουρα όμως χρειαζόμαστε το πείσμα, την αποφασιστικότητα και πάνω απ’ όλα την ελπίδα του Οδυσσέα ότι θα φτάσει στο τέλος του ταξιδιού νικητής.

Π όπως Πιστωτές, δηλαδή χώρες, οργανισμοί ή ιδιώτες που δανείζουν άλλες χώρες και κάποια στιγμή ζητούν τα λεφτά τους πίσω. Τίποτα παράξενο μέχρι στιγμής, άλλωστε ο δανεισμός και η επιθυμία επιστροφής των δανεισθέντων αποτελεί συνήθη πρακτική της ζωής. Τι γίνεται όμως οι πιστωτές γίνονται τύραννοι και νομίζουν ότι αποκτούν υπερδυνάμεις που τους επιτρέπουν να προσβάλλουν λαούς, συνειδήσεις, αξιοπρέπειες; Άλλωστε, μία πτυχή ή ένα ρίσκο - αν προτιμάτε - του δανεισμού από αρχαιοτάτων χρόνων είναι το ρίσκο του δανειστή να χάσει τα χρήματά του, όταν δεν ενδιαφέρεται να μάθει σε ποιον δανείζει και για ποιον σκοπό. Εξάλλου, υπόλογοι για λάθη δεν είναι μόνο αυτοί που ζητάνε τα δανεικά, αλλά και αυτοί που τα προσφέρουν και πρέπει και αυτοί να αναλαμβάνουν τίμια το ρίσκο να πληρώσουν το δικό τους λάθος - εσκεμμένο ή από αμέλεια.

Ρ όπως Ράιχενμπαχ: ο άνθρωπος που ανέλαβε επικεφαλής ειδικής Ομάδας Δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ελλάδα με αντικείμενο την υλοποίηση του προγράμματος προσαρμογής, την ταχύτερη απορρόφηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων και την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Επίσης είναι ο άνθρωπος που έχει κατηγορηθεί ότι κυβερνά τη χώρα και ότι αποτελεί κάτι σα «δύναμη κατοχής».

Σ όπως Σπρεντ και μια σειρά από οικονομικούς όρους (cds, ομόλογα κλπ) που αγνοούσαμε και πλέον μας βομβαρδίζουν καθημερινά και καθορίζουν το μέλλον μας.. Όπως στα τέλη της δεκαετίας του 90 με αρχές του 2000 όλοι – ακόμα και ο τελευταίος βοσκός στο πιο απομακρυσμένο χωριό - αγωνιούσαν πόσο ανέβηκε ο δείκτης στο χρηματιστήριο, τώρα αγωνιούν πόσο ανέβηκαν τα σπρεντς, μόνο που αυτά δεν ανεβαίνουν για καλό.

Τ όπως Τράπεζες, για ορισμένου η αιτία του κακού. Από τις τράπεζες ξεκίνησε η κρίση και αυτές βρίσκονται στο επίκεντρο των όποιων λύσεων προτείνονται. Οι απόψεις διίστανται για το ρόλο τους σε σχέση με τη λύση που πρέπει να προκριθεί: προστατεύουν τις καταθέσεις μας, τους κόπους της εργασίας μας, ή μας ρουφάνε το αίμα; Εγώ δεν έχω απάντηση. Έχει κανείς (που να μη φοράει παρωπίδες);

Υ όπως Υποβάθμιση. Μαζί με τους οικονομικούς όρους μάθαμε και τους χρηματοπιστωτικούς οίκους: Fitch, Standard and Poors κλπ. Η αγαπημένη τους λέξη είναι η «υποβάθμιση», με την Standard and Poors να υποβαθμίζει για πρώτη φορά ακόμα και την αμερικάνικη οικονομία, την μεγαλύτερη οικονομική δύναμη του πλανήτη.

Φ όπως Φορολογικοί Παράδεισοι: Ελβετία, νήσοι Κέυμαν και δε συμμαζεύεται… Χώρες που λειτουργούν ως πλυντήρια με την ανοχή των κρατών, γιατί άλλωστε το μαύρο χρήμα πολλοί το μίσησαν στα λόγια, αλλά το ανέχτηκαν στην πράξη. Τελευταία υψώνονται απειλητικές φωνές και γίνονται προσπάθειες συνεννόησης με τα κράτη αυτά σε διμερές επίπεδο, κυρίως με την Ελβετία, όμως πραγματικός στόχος δε φαίνεται μέχρι στιγμής να είναι η ανατροπή των οικονομικών προνομίων των φορολογικών παραδείσων όσο ο περιορισμός των ζημιών σε ορισμένα από τα υπόλοιπα κράτη από τις συνεχείς εκροές καταθέσεων προς αυτούς.

Χ όπως Χρηματιστήριο. Όλα είναι στο κόκκινο. Στην Ελλάδα από τα δυσθεώρητα ύψη του 1999, όταν το να παίζει κάποιος στο χρηματιστήριο ήταν στη μόδα ως κάτι πιο προσοδοφόρο από το να συμπληρώσει ένα δελτίο ΛΟΤΟ, έπεσε σε επίπεδα προ εικοσαετίας.

Ψ όπως Ψαλίδισμα. Πέφτει χοντρό ψαλίδι παντού: σε μισθούς, συντάξεις, θέσεις εργασίας. Η τελευταία τάση θέλει το ψαλίδισμα να εξελίσσεται σε κούρεμα: σε μισθούς, συντάξεις, θέσεις εργασίας, στο δημόσιο χρέος. Ελπίζουμε στο τέλος να μη μείνει κανείς φαλακρός.

Ω όπως Ωχαδερφισμός: η συνήθεια του να λέει κάποιος «ωχ, αδερφέ» ή αλλιώς η παθητική στάση κάποιου με σκοπό την αποφυγή των ευθυνών του ή των καθηκόντων του (σύμφωνα με το λεξικό). Οι Γάλλοι το λένε και «je m' en fous», φράση που τη μεταχειριζόμαστε κι εμείς συχνά με την ελληνική της μορφή «στα παλιά μου τα παπούτσια» ή, πιο προχωρημένα «στα αρχίδια μου». Κάποιες φορές είναι απαραίτητος σαν πρακτική, όταν π.χ. κάποιος χώνει τη μύτη του σε ξένες υποθέσεις που δεν τον αφορούν, άλλες φορές όμως αποβαίνει καταστρεπτικός, όταν για παράδειγμα αδιαφορούμε να πληρώσουμε τους φόρους: «Ωχ, αδερφέ που θα δηλώσω όλα μου τα εισοδήματα στην εφορία»!