23 Δεκεμβρίου 2011

Η ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ (ΜΕΡΟΣ 1ο)

      Χάρη στο πολύτιμο αρχείο εφημερίδων της Εθνικής Βιβλιοθήκης μπορούμε να έχουμε πρόσβαση σε πολύτιμα αρχεία και να βιώσουμε - κατά κάποιον τρόπο - ιστορικές στιγμές, όπως για παράδειγμα η απελευθέρωση από τους Γερμανούς πριν από 67 χρόνια, τον Οκτώβριο του 1944. Αυτό τουλάχιστον θα επιχειρήσουμε να πράξουμε συνοπτικά μέσα από τις σελίδες της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.
Στο φύλλο της 2ας Οκτωβρίου της εφημερίδας και στη σελίδα 2 μεταφέρεται τηλεγράφημα από το Λονδίνο με ημερομηνία 1 Οκτωβρίου, σύμφωνα με το οποίο άρχισε η πρώτη φάση απελευθέρωσης της Ελλάδας όταν ελαφρές μονάδες του βρετανικού βασιλικού ναυτικού απoβιβάστηκαν στα Κύθηρα και δύο ακόμα νησιά προσκομίζοντας και προμήθειες για τον επισιτισμό των κατοίκων, καθώς οι Γερμανοί είχαν κατακλέψει μεγάλες ποσότητες τροφίμων.
Στο ίδιο φύλλο της εφημερίδας μαθαίνουμε ότι οι Ρώσοι εισέβαλαν στη Γιουγκοσλαβία, ενώ οι συμμαχικές δυνάμεις προετοιμάζονταν για μια γιγαντιαία επίθεση οριστικής συντριβής της Γερμανίας. Ενδεικτικό όμως της έλλειψης σύμπνοιας που υπήρχε στην ελληνική πλευρά, και προειδοποιητικό του τι θα ακολουθούσε μετά, αποτελεί το κύριο άρθρο της εφημερίας στην πρώτη της σελίδα, που ήταν αφιερωμένο στις αντιδράσεις που προκλήθηκαν ύστερα από το διάγγελμα της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης και την ανάγκη υπέρβασης των αντιθέσεων.

Στο φύλλο της 3ης Οκτωβρίου, και πάλι στη δεύτερη σελίδα, δημοσιεύονται περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την απόβαση των Βρετανών στα Κύθηρα, όπου η  εφημερίδα μας πληροφορεί ότι επικρατεί ενθουσιασμός. Παράλληλα μαθαίνουμε ότι η αποχώρηση των Γερμανών από το νησί δεν ήταν καθόλου ήσυχη, καθώς αντάρτες κατέβηκαν από τα βουνά κατά τη διάρκεια της νύχτας και έκαψαν το πλοίο με το οποίο ήταν αρχικά προγραμματισμένο να αναχωρήσουν οι Γερμανοί. Όταν δε οι κατακτητές ετοιμάζονταν την επομένη να αποχωρήσουν αγνοώντας του τι είχε συμβεί, οι αντάρτες τους επιτέθηκαν σκοτώνοντας πολλούς από αυτούς, ενώ όσοι γλίτωσαν διέφυγαν επιβαίνοντες σε σκάφη που έφτασαν στο νησί από άλλα λιμάνια. Στο ίδιο φύλλο μαθαίνουμε ότι θέμα συζητήσεως αποτελούσαν οι όροι ανακωχής της Βουλγαρίας, η οποία όμως φαινόταν απρόθυμη να αποχωρήσει από τα ελληνικά εδάφη που κατείχε, ενώ συνεχιζόταν η ρωσική προέλαση στη Γιουγκοσλαβία.

Στο φύλλο της 4ης Οκτωβρίου δημοσιεύεται η είδηση ότι βρετανικό καταδρομικό κανανιοβόλησε το αεροδρόμιο τoυ Μάλεμε στην Κρήτη. Παράλληλα όμως αναδεικνύεται και το πρόβλημα της εμφύλιας αντιπαράθεσης. Όπως πληροφορούμαστε σε ρεπορτάζ στη δεύτερη σελίδα της εφημερίδας, «Η μάχη διά την κατοχήν του κτιρίου της Ναυτικής Ακαδημίας εις την περιοχήν του Θησείου, μεταξύ αντιμαχόμενων ομάδων οργανώσεων έληξε την μεσημβρίαν προχθές με παρέμβασιν των Γερμανών, οι οποίοι κατέλαβον εκ νέου το κτίριον».
Στο ίδιο ρεπορτάζ μαθαίνουμε και για αντίποινα των Γερμανών στην περιοχή της Βουλιαγμένης ύστερα από συμπλοκή με ενόπλους Έλληνες, με συνέπεια οι Γερμανοί να αρχίσουν να πυροβολούν αδιακρίτως όποιον πολίτη συναντούσαν, ακόμα και γυναικόπαιδα, ενώ στο τέλος έκαψαν και 14 οικείες.  Το ζήτημα της ανάγκης εθνικής σύμπνοιας θίγεται και στο κύριο άρθρο της εφημερίδας στην πρώτη της σελίδα. Παρότι η εφημερίδα εκφράζει ανοιχτά την άποψη ότι θα έπρεπε να ενισχυθούν οι δεσμοί της χώρας με την Αγγλική πλευρά, ωστόσο υπογραμμίζει κάποια ενδιαφέροντα και διαχρονικά στοιχεία:
«Δεν υπάρχουν καλή και κακής ποιότητας Έλληνες. Υπάρχουν μόνο Έλληνες ταλαιπωρημένοι αιμάσσοντες και πεινώντες, οι οποίοι περιμένουν από τους μεγάλους του κόσμου αναγνώριση των  θυσιών: ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ. Δεν υπάρχουν πατριώτες πρώτου βαθμού και πατριώτες δευτέρας σειράς … Διαφορές θα υπάρχουν στην κοινωνία. Είναι αδύνατον να μην υπάρχουν. Οι διαφορές όμως αυτές δεν πρέπει να στηρίζονται ούτε στο συμπτωματικό γεγονός της γεννήσεως ούτε στην τυφλή τύχη … Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα τα οποία πρέπει να μεταβληθούν σ’ αυτήν τη χώρα. Υπάρχουν πολλές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες είναι απαραίτητες. Όλα αυτά όμως δεν πρέπει να γίνουν απότομα και άτακτα, ούτε στην τύχη, αλλά με ΣΥΣΤΗΜΑ. Ο Έλληνας ανέχεται πολλά πράγματα. Υπέστη πολλά και θα υποστεί ίσως και άλλα. Εκείνο όμως το οποίο δεν ανέχεται, και ιδίως δεν πρόκειται ν’ ανεχθεί είναι η εθνική και κοινωνική ΑΔΙΚΙΑ. Οι πολιτισμένοι άνθρωποι διαφωνούν ή συμφωνούν μεταξύ των, πάντως όμως συζητούν. Ο φόνος δεν αποτελεί … κανενός είδους επιχείρημα διά λογικά όντα. Διά ελεύθερους και πολιτισμένους ανθρώπους, είναι απολύτως απαράδεκτος η  ΒΙΑ. Οι εξάψεις, οι φανατισμοί και ο εμφύλιος πόλεμος δεν πρόκειται να ωφελήσουν κανέναν. Εκείνο το οποίο είναι απαραίτητο για όλους μας κατά τη μετάβαση από την κατοχή στην Ελευθερία είναι η ΤΑΞΗ. Σκεπτόμαστε συνήθως πολλά πράγματα συζητούμε ακόμη περισσότερα και ασχολούμαστε με το σύμπαν. Έχουμε γνώμη και ενδιαφέρον για τα πάντα, εκείνο όμως το οποίο συχνά παραμελούμε, χωρίς ίσως να το θέλουμε, είναι η ΕΛΛΑΔΑ».

Στο φύλλο της 5ης Οκτωβρίου 1944 της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ σημειώνεται ότι ο αντιπρόσωπος της Ελληνικής Κυβέρνησης για την Πελοπόννησο κ. Κανελλόπουλος έφθασε στην Καλαμάτα και στη συνέχεια μετέβη στην Τρίπολη, ενώ ο εκπρόσωπος του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου δήλωσε ότι θα υπακούσει στις διαταγές της ελληνικής κυβέρνησης. Επίσης, δημοσιεύονται πληροφορίες για αφόρητες θηριωδίες των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη, καθώς σύμφωνα με πληροφορίες σκότωσαν 60 άτομα με την κατηγορία της απόπειρας κατά των Γερμανών. Όσον αφορά την κατάσταση στη Θράκη, η κατάσταση άρχισε να περιέρχεται σταδιακά στον έλεγχο των ελληνικών αρχών. Πληροφορούμαστε μάλιστα ότι άρχισε εκ νέου και η σιδηροδρομική συγκοινωνία μεταξύ Αλεξανδρούπολης και Σερρών, με την τιμή του εισιτηρίου να ορίζεται στα 50 δράμια σιτάρι για κάθε χιλιόμετρο, καθώς οι οικονομικές συναλλαγές στην περιοχή διεξάγονταν σε είδος.

Στις 6 Οκτωβρίου ο κεντρικός τίτλος της εφημερίδας είναι πανηγυρικός. «Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΠΑΝΗΛΘΟΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΤΩΝ ΓΕΝΕΤΕΙΡΑΝ. ΣΥΜΑΧΙΚΑΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΑΠΕΒΙΒΑΣΘΗΣΑΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΥΠΟΔΕΧΟΝΤΑΙ ΤΑ ΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΜΕ ΑΠΕΡΙΓΡΑΠΤΟΥΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΧΑΡΑΣ ΚΑΙ ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΜΟΥ. ΚΑΤΕΛΦΘΗΣΑΝ ΠΑΤΡΑΙ – Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΦΡΟΥΡΑ ΠΑΡΕΔΟΘΗ. ΑΠΟΒΙΒΑΣΘΕΝΤΑ ΤΜΗΜΑΤΑ ΠΡΟΗΛΑΣΑΝ ΜΕΧΡΙ ΤΟΥ ΙΣΘΜΟΥ ΤΗΣ ΚΟΡΙΝΘΟΥ». Όπως αναφέρει η εφημερίδα, η απόβαση στην Πάτρα έγινε τη νύχτα της 3ης Οκτωβρίου από μονάδες των δυνάμεων ξηράς που βρίσκονταν στην Αδριατική.

Στις 7 Οκτωβρίου η εφημερίδα προτιμά να δώσει έμφαση στα εγκωμιαστικά σχόλια που δημοσιεύτηκαν στον βρετανικό τύπο χαρακτηρίζοντας τους Έλληνες «έντιμο έθνος» και «γενναίους στρατιώτες», την ώρα που τα βρετανικά στρατεύματα εδραίωναν τις θέσεις τους στον Κορινθιακό κόλπο, απελευθερώθηκε η Σάμος ύστερα από βραχείς αντίσταση Ιταλών κατακτητών, ενώ διεξαγόταν σφοδρή μάχη για την απελευθέρωση της Κέρκυρας. Παράλληλα δημοσιεύονται περισσότερες πληροφορίες για τη μάχη της Πάτρας, η οποία φέρεται να διεξήχθη μέσα σε ένα «λαβύρινθο από πυροβολισμούς και ενθουσιώδεις κραυγές των Ελλήνων που συγκεντρώθηκαν στους δρόμους», ενώ Έλληνες αστυνομικοί διηύθυναν στην κίνηση στους δρόμους και μαζί με άνδρες, γυναίκες και παιδιά συμβούλευαν τους Βρετανούς στρατιώτες ποιον δρόμο να ακολουθήσουν για να αποφύγουν τις οβίδες των Γεμανών. Στα σημαντικά νέα της ημέρας όμως ήταν και η επίσημη διάψευση των αρχηγών του ΕΑΜ περί συμφωνίας με του Βούλγαρους σχετικά με το θέμα της διοίκησης της Δυτικής Θράκης.

Στις 9 Οκτωβρίου η εφημερίδα αισιοδοξεί ότι «η ημέρα της Ελευθερίας θα είναι πράγματι ημέρα Αναστάσεως και όχι ημέρα εφιάλτου», καθώς τα τελευταία εικοσιτετράωρα είχαν περιοριστεί σαφώς οι αλληλοπυροβολισμοί αντιμαχόμενων ελληνικών ομάδων. Σύμφωνα με πληροφορίες από τη Γερμανία οι χιτλερικοί άρχισαν ομαδικές εκτελέσεις των εσωτερικών τους αντιπάλων, άρχισε να συντάσσεται στο Νταμπαρον Οκς το σχέδιο για τη συγκρότηση ενός νέου διεθνούς οργανισμού που θα αντικαθιστούσε την αποτυχημένη Κοινωνία των Εθνών, ενώ ενημερωνόμαστε ότι «ο πρώτος συμμαχικός σχηματισμός που διέβη τον Ρουβικώνα στις 27 Σεπτεμβρίου ήταν μία μονάδα της Ελληνικής ορεινής ταξιαρχίας». Επίσης, οι σοβιετικές δυνάμεις απείχαν πλέον μόνο 130 χιλιόμετρα από τη Βουδαπέστη, ενώ σημαντικές ήταν οι επιτυχίες και στο δυτικό μέτωπο με την κατάληψη πολλών γερμανικών πόλεων συνοδεία ρίψης 12.000 βομβών. Στο εσωτερικό μέτωπο, οι Βρετανοί κατέλαβαν το Ναύπλιο και πλησίαζαν στην Κόρινθο, ενώ άρχισαν βομβαρδισμοί και στον κόλπο της Θεσσαλονίκης.

Στις 10 Οκτωβρίου την εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ την απασχολεί η τήρηση της τάξης στην πρωτεύουσα και το μέλλον της Ελλάδας μεταξύ των Ηνωμένων Εθνών, ενώ χρησιμοποιείται έντονα επιθετική γλώσσα κατά των Βουλγάρων, τους οποίους κατηγορεί για ελιγμούς και δολοπλοκίες. Ενδεικτικό της αγριότητας αλλά και της δύσκολης θέσης στην οποία είχαν περιέλθει οι κατακτητές ήταν η δημοσίευση της είδησης για την πυρπόληση του Κορωπίου από τους Γερμανούς ύστερα από το φόνο δύο στρατιωτών τους.

Στις 11 Οκτωβρίου ενημερωνόμαστε για την απελευθέρωση της Κορίνθου, οι κάτοικοι της οποίας σύμφωνα με το δημοσίευμα φέρονται να έδιναν στους Βρετανούς στρατιώτες τρόφιμα που είχαν συγκεντρώσει από το υστέρημά τους ως ανταμοιβή. Το θέμα όμως που κυριαρχεί είναι η λήψη αποφάσεων για την τήρηση της τάξης στην Αθήνα και οι πληροφορίες για πρόθεση του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ να πειθαρχήσουν στις διαταγές του Στρατιωτικού Διοικητή Αθηνών.
Την ημέρα αυτή εγκαθίσταται επισήμως στην Αθήνα και η Τριμελής Κυβερνητική Επιτροπή που εκπροσωπούσε την Εθνική Κυβέρνηση, ενώ διορίστηκε νέος δήμαρχος Αθηνών ο Αριστείδης Σκληρός. Τις ιστορικές εξελίξεις χαιρέτησε με ανακοίνωσή του το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ αναφωνώντας «Ζήτω ο ηρωικός λαός της Αθήνας. Ζήτω η Εθνική Κυβέρνηση», ενώ και ο Γενικός Γραμματέας του ΕΑΜ, Μήτσος Παρτσαλίδης, τόνιζε ότι «η διατήρηση της εθνικής ενότητας είναι εγγύηση της ολοκληρώσεως της εθνικής λευτεριάς (και) της ομαλότητας στην πολιτική ζωή του τόπου». Όλα αυτά όμως τα χαρούμενα, για τα οποία ενημερωνόμαστε από το φύλλο της 12ης Οκτωβρίου της εφημερίδας ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, επισκιάστηκαν από την ανατίναξη του λιμανιού στον Πειραιά από τους Γερμανούς. ενώ η καταστροφή «έλαβε διαστάσεις άνευ προηγουμένου».

Στις 14 Οκτωβρίου οι τίτλοι είναι διθυραμβικοί. Η ελληνική σημαία έχει ήδη υψωθεί στην Ακρόπολη, η Αθήνα είναι και τυπικά πλέον ελεύθερη πόλη, πέφτει όμως βαριά η σκιά από την καταστροφή στο λιμάνι του Πειραιά. Όπως μας πληροφορεί η εφημερίδα με τον πρωτοσέλιδο τίτλο της «ΣΥΝΕΧΙΣΘΗ ΚΑΘ ΟΛΗΝ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑΝ ΤΗΣ ΧΘΕΣ, Ο ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΕΩΣ. ΟΙ ΟΥΝΟΙ ΦΕΥΓΟΝΤΕΣ ΠΡΟΕΒΗΣΑΝ ΕΙΣ ΜΕΓΑΛΑΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΑΣ ΕΙΣ ΤΟΝ ΛΙΜΕΝΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ».
Στο ρεπορτάζ με τον τίτλο «Η ΦΡΕΝΙΤΙΣ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΕΙ» η εφημερίδα περιγράφει «Χθες από το πρωί σε κάθε σημείο την πόλεως και από μία διαδήλωση και από μία παρέλαση. Όλα κατέληγαν στα κέντρα. Και στα κέντρα ο κόσμος χειροκροτούσε, ζητωκραύγαζε, δεν ήξερε τι να κάνει, διότι η χαρά του ήταν, είναι τόση, τόσο πληθωρική, ώστε ότι λέμε, ότι κάνουμε και προπαντός ότι φωνάζουμε είναι ένα παραλήρημα, παραλήρημα χαράς». Σε άλλο σημείο η εφημερίδα σημειώνει:
 «Ο Χίτλερ έγινε από το λαϊκό πνεύμα … Κορόιδο Μουσολίνι και κάτι .. χειρότερο. Μία ομάδα Πατησιωτών βρήκε κάποιον Μέντιον (εννοώντας γάιδαρο) από εκείνους που δεν πρόφθασαν να φάνε οι Ιταλοί. Του φόρεσε από τα δύο αφτιά στο μέτωπο μία πινακίδα με το όνομα του Χίτλερ και ένα στέφανο δάφνης – (κρίμα στη δάφνη!) – και περιέρχεται δύο ημέρες τώρα την πόλη άδουσα  
Ο Χίτλερ επατήρησε
ε-φαλή-ρησε
έφαγε μπομποτάλευρο.
κουκουτσάλευρο,
πατατάλευρο.
Και μία άλλη ομάδα με την εικόνα του κ. Αρχικαγκελαρίου διάτρητη από τις σφαίρες του ενθουσιασμού και κατάπτυστη από τον σίελο του βδελυγμού μας και άγνωστο γιατί, μ’ ένα κουτάκι κονσέρβας κρεμάμενο παρά τον κωμικό του μύστακα περιέρχετο επίσης την πόλη μετά κουστωδίας μικρών κραυγάζουσα:
- Γεια σου Χατζηαβάτη!
Χορός, νταούλια, καλαματιανός, χορευόταν χθες καθ’ όλο το απόγευμα στην πλατεία Συντάγματος. Και στη μέση οι πρώτοι Αμερικανοί αξιωματικοί που έφθασαν και εγκαταστάθηκαν στο Κινγκ Τζορτζ».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου