21 Νοεμβρίου 2012

Όταν γεννιόταν η τηλεόραση: Τι έγραφαν οι ελληνικές εφημερίδες του Μεσοπολέμου για το νέο μέσο που άλλαξε τον τρόπο ζωής της ανθρωπότητας


Καθώς σήμερα (21 Νοεμβρίου) είναι η Παγκόσμια Ημέρα της Τηλεόρασης, ας κάνουμε μια αναδρομή πολλά χρόνια πίσω, στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου, για να δούμε πώς οι ελληνικές εφημερίδες αντιμετώπιζαν πριν από οκτώ περίπου δεκαετίες την τηλεόραση, που βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα.

Στο ερώτημα "ποιος εφηύρε την τηλεόραση" πολλές απαντήσεις μπορούν να δοθούν, καθώς πολλοί είναι εκείνοι που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο συνέβαλαν στην τελειοποίηση μιας από τις σημαντικότερες εφευρέσεις του 20ου αιώνα. Αναζητώντας τα πρώτα βήματα που άνοιξαν τον δρόμο για τη γέννηση της τηλεόρασης θα ανατρέχαμε, ίσως, μέχρι το 1865, όταν ο Καζέλι, με τη βοήθεια ενός παντηλεγράφου, διαβίβασε σταθερές εικόνες μέσω ηλεκτρικής γραμμής. Το 1884, ο Νίπκοβ πήρε την πατέντα για το πρώτο ηλεκτρομηχανικό τηλεοπτικό σύστημα, ενώ ακολούθησαν τεχνικές βελτιώσεις τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο, οι περισσότεροι θεωρούν ως πραγματικό εφευρέτη της τηλεόρασης, όπως την ξέρουμε, τον Σκοτσέζο Τζον Μπαιρντ (ή Μπερντ), ο οποίος έκανε την πρώτη δημόσια επίδειξη κινούμενης τηλεοπτικής εικόνας το 1925.
Παραδόξως, οι ελληνικές εφημερίδες της εποχής φαίνεται να μην έδειξαν αρχικά ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις δραστηριότητες του Μπαιρντ. .Για παράδειγμα, η εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, στο πρωτοσέλιδο της 4ης Αυγούστου 1926, αφιερώνει ένα ολόκληρο ρεπορτάζ στην ανακάλυψη του "τηλαυτογράφου", όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, μιας γαλλικής εφεύρεσης που θα έδινε τη δυνατότητα σ' όσους μιλάνε από το τηλέφωνο να βλέπουν ταυτόχρονα το συνομιλητή τους. Ο δημοσιογράφος, που υπέγραφε με το όνομα "Ο Παρισινός", μάλλον αγνοούσε τις προσπάθειες του Σκοτσέζου εφευρέτη και σημείωνε ότι πλέον "απέμενεν η τηλεόρασις", πιστεύοντας ότι ο Μπελαίν, ο εφευρέτης του "τηλαυτογράφου", θα ήταν εκείνος που θα τελειοποιούσε και την τηλεόραση. 
Προφανώς, ο δημοσιογράφος της εποχής έπεσε έξω στις εκτιμήσεις του. Η εφεύρεση αυτού του Μπελαίν μάλλον δεν ήταν τόσο τελειοποιημένη όσο πίστευε. Ο "τηλαυτογράφος" δεν προχώρησε, καθώς μέχρι και σήμερα αυτή η δυνατότητα - να βλέπουμε το συνομιλητή μας από το τηλέφωνο - δεν έχει επιτευχθεί ούτε καν με την κινητή τηλεφωνία, παρά μόνο με τις "τηλεφωνικές" κλήσεις μέσω messenger ή skype στο ίντερνετ, ενώ και το όνομα του ίδιου του Μπελαίν δεν έχει συνδεθεί με καμία εντυπωσιακή εφεύρεση. 
Περίπου ένα χρόνο μετά, στις 24 Ιουλίου 1927, η ίδια εφημερίδα αναφερόταν στην τηλεόραση ως "το νεώτατον και πλέον εκπληκτικόν από όλα τα πρόσφατα δώρα της επιστήμης (που) έχει αναστατώσει, όπως όλαι αι εφευρέσεις, ολόκληρον την ανθρωπότητα". Σ' ένα εκτενές αφιέρωμα παρέθετε μια συλλογή από διάφορες απόψεις και  προφητείες καθηγητών και επιστημόνων της εποχής για την τηλεόραση. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Τζον Λόγκι Μπαιρντ, ο εφευρέτης του νέου μέσου, τον οποίο η εφημερίδα αποκαλούσε ως...  Ιωάννη Λ. Μπαιρνδ,  καθώς εκείνη την εποχή όλα τα ξένα ονόματα μεταφράζονταν από τον ελληνικό τύπο. Άραγε, πόσο μέσα έπεσαν στις προβλέψεις τους; 
Ο Μπαιρντ, αν και ο εφευρέτης της τηλεόρασης φανταζόταν ότι η νέα εφεύρεση θα οδηγούσε σ' έναν άλλο τύπο κινηματογράφου, όπου θα μαζεύονται πολλοί άνθρωποι σε μια αίθουσα και θα βλέπουν ζωντανά προγράμματα - μια μίξη θεάτρου και κινηματογράφου. Έτσι, προέβλεπε ότι "με την πάροδο του χρόνου θα μπορούμε να έχουμε τηλεορατικά θέατρα με οθόνη... κάθε θέατρο θα συνδέεται με έναν κεντρικό μεταδοτικό σταθμό, όπου καλλιτέχνες θα παίζουν, όπως η ορχήστρα". Δεν μπορούσε να φανταστεί ότι κάποια μέρα η τηλεόραση θα εισέβαλε στα σπίτια των ανθρώπων αλλάζοντας πλήρως την ζωή τους! 
Ωστόσο, ο Μπαιρντ έπεσε μέσα σε μια εκτίμηση του, όταν προέβλεψε ότι η τηλεόραση "θα έχει μεγάλη επιρροή στους μελλοντικούς πολέμους... Τα έθνη δεν θα πολεμούν, αλλά η τηλεόραση θα φανερώνει την κρύπτη των εχθρικών στρατευμάτων στον απομακρυσμένο ταγματάρχη. Τα αεροπλάνα δεν θα είναι αναγκαία για τη μετάδοση αβέβαιων πληροφοριών, καθώς εφοδιασμένα με ένα ηλεκτρικό μάτι, θα λαμβάνουν φωτογραφίες και θα τις μεταδίδουν, παριστάνοντας ολόκληρο το πεδίο της μάχης, τις οβίδες και τα κινούμενα στρατεύματα, μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια" Πού να ήξερε τότε ο Σκοτσέζος εφευρέτης ότι σε γενικές γραμμές προέβλεπε αυτό που οι σημερινοί διεθνολόγοι ονομάζουν "the CNN effect" - από τον πόλεμο του Περσικού Κόλπου το 1991 και μετά.
Ο Σέρβος εφευρέτης Νικόλαος Τέσλα, παρομοίαζε την τηλεόραση με τους μαγικούς κρυστάλλους, με τους οποίους οι μάγισσες των παραμυθιών έβλεπαν το μέλλον και προσέθετε: "Θα μπορούμε να βλέπουμε την ορκωμοσία ενός Προέδρου, το παίξιμο του φουτ-μπολ, την καταστροφή ενός σεισμού ή μια μάχη σαν να είμαστε παρόντες". Στο ίδιο πνεύμα με τον Τέσλα και ο Αμερικανο-Σουηδός μηχανικός Ερνέστος Φ. Αλεξάνδερσον, στο σπίτι του οποίου στη Νέα Υόρκη έγινε η πρώτη εκπομπή τηλεοπτικού προγράμματος στις ΗΠΑ το 1927, προέβλεπε ότι "οι εφευρέτες μας θα κατορθώσουν πράγματα που μόνο στα παραμύθια και τις φανταστικές ιστορίες απαντώνται". Εξάλλου, ένας αρκετά αισιόδοξος Τέσλα προέβλεπε ότι "τα διεθνή σύνορα θα εξαλειφθούν ως επί το πλείστον και θα κατορθωθεί μια αρμονική διαβίωση όλων των εθνών". Αντίθετα, ο ταγματάρχης Ιάκωβος Γ. Χάρμπορδ ήταν πιο επιφυλακτικός: "Δεν γνωρίζω αν η αποστολή εικόνων στον κόσμο θα είναι απαρχή ειρήνης. Πάντως, θα φέρουμε πιο κοντά τους γείτονες μας, που ζουν μακριά μας".
Ο Ερρίκος Δ. Χούμπαρδ, γενικός γραμματέας Δοκιμών των Ηνωμένων Πολιτειών, προσδοκούσε τον συνδυασμό του ραδιοφώνου με την τηλεόραση: "Το ράδιο, όπως το αντιλαμβανόμαστε, είναι τυφλό. Η τηλεόραση είναι κουφή. Ενώστε αυτά τα δύο και θα έχετε τις δύο αισθήσεις σε μία, όπως στο θέατρο. Το να βλέπουμε πέραν του Ατλαντικού δεν θα είναι δύσκολο, όπως το να ακούμε στη Νέα Υόρκη μια συναυλία του Λονδίνου... Θα είναι σπουδαίο να συλληφθεί ένας κακούργος στην Καλιφόρνια και να εκτεθεί προς αναγνώριση από την αστυνομία της Νέας Υόρκης διά της τηλεοράσεως, χωρίς να υπάρχει ανάγκης αποστολής φωτογραφικών πλακών και δαχτυλικών αποτυπωμάτων". Δεν είχε πολύ άδικο στις εκτιμήσεις του, αν και τα δαχτυλικά αποτυπώματα εξακολουθούν να αποτελούν αδιάσειστο τεκμήριο ενοχής, ενώ έξω έπεσε στην πρόβλεψη του για τηλέφωνα, με τα οποία θα μπορούμε να δούμε τον συνομιλητή μας.
Στις 18 Φεβρουαρίου 1928, η εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ μετέφερε μια περίεργη ανακοίνωση που φερόταν ότι είχε κάνει ο ίδιος ο εφευρέτης της τηλεόρασης, ο Τζον Μπαιρντ, ότι κατά τις έρευνες του χρησιμοποίησε ένα ανθρώπινο μάτι(!), το οποίο είχε αφαιρεθεί από ασθενή "πάσχοντα εκ ταραχής του εγκεφάλου". Με αυτό το μάτι ως πρότυπο, ο Μπαιρντ φερόταν να έχει διενεργήσει ορισμένα πειράματα και να έχει κατασκευάσει ένα μηχάνημα "το οποίον είναι απομίμησις του ανθρώπινου οφθαλμού", όπως κατέληγε το δημοσίευμα. Αλήθεια ή φαντασία;  Στις 6 Μαΐου 1928 - στη δεύτερη σελίδα και μ' ένα κείμενο δύο παραγράφων - η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ ενημέρωνε απλά ότι ο Μπαιρντ "κατόρθωσε να μεταβιβάση μορφάς πέραν του ωκεανού" υπογραμμίζοντας ότι "η εφεύρεσις ευρίσκεται ακόμη εις την αρχήν της, αλλ' ειμπορεί να χαρακτηρισθή ως θαύμα".
Στις 4 Οκτωβρίου 1928, η εφημερίδα ΣΚΡΙΠ ενημέρωνε τους αναγνώστες της για την πρώτη "διαβίβαση" (εκπομπή) μίας δραματικής παράστασης - το μονόπρακτο "Ο Διαγγελεύς της Βασιλίσσης" του Τζον Χάρτνι Μαννερς - "ταυτοχρόνως δια του ραδιοφώνου και της τηλεοράσεως". Το σημαντικό αυτό γεγονός συνέβη στα εργαστήρια της Γενικής Ηλεκτρικής Εταιρίας της Νέας Υόρκης, με τους ηθοποιούς να παίζουν την παράσταση σ' ένα δωμάτιο και το κοινό να την βλέπει από ένα άλλο. 
"Η φωνή ηκούετο όπως  ακούει τις ένα δράμα εις το ραδιόφωνον, επιπροσθέτως όμως έβλεπε τις και τας κινηματογραφικάς εικόνας των ηθοποιών, τας κινήσεις των, τα σιγαρέττα των και τους καπνούς των, τα περίστροφα, τα μαχαίρια και τα άλλα πράγματα της περαστάσεως", έγραφε το ρεπορτάζ της εφημερίδας. Η εικόνα ήταν πολύ μικρή, μόλις τριών ιντσών, πολλές φορές φαινόταν θολή και κούραζε τα μάτια, όμως ο θεατής μπορούσε να παρακολουθήσει την εξέλιξη της παράστασης "ουχί τουλάχιστον χειρότερον παρ' ότι ήταν αι πρώται κινηματογραφικαί ταινίαι".
Στις 30 Ιανουαρίου 1929, η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ ανήγγειλε ότι "το μέγα πρόβλημα της δράσεως μέσον του ηλεκτρισμού ευρίσκεται ακόμη εις νηπιώδη κατάστασιν" και ότι "τα μεγάλα προβλήματα, τα οποία πρόκειται να εξυπηρετήσουν το μάτι, όπως ο ασύρματος τώρα εξυπηρετεί το αυτί, είναι η μετατροπή των κυμάτων του φωτός εις κατάλληλα ηλεκτρομαγνητικά κύματα, τα οποία θα είναι δυνατό να διαδοθούν διά του διαστήματος και να μετραπούν πάλιν εις κύματα φωτός εις το μέρος της λήψεως". Αν και χρειάζονταν ακόμη να γίνουν πολλά, οι επιστήμονες δήλωναν αισιόδοξοι, ενώ η ο συντάκτης της εφημερίδας προέβλεπε: "Όταν τούτο καταστή δυνατόν, νέαι ευκαιρίαι θα παρουσιασθούν, εις τον άνθρωπον. Νέαι μορφαί καλλιτεχνίας θα ενθαρρυνθούν και θα αναπτυχθούν. Και όπως ακούει κανείς σήμερον μίαν συναυλίαν από το σπίτι του, έτσι θα μπορή να βλέπη και μίαν θεατρικήν παράστασιν με τον τηλεόπτην του". 
Στις 22 Ιουλίου 1930, η εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ έγραφε για την πρώτη εκπομπή που συνδύαζε τηλεόραση και ραδιόφωνο (δηλαδή ήχο και εικόνα), με τους θεατές να την παρακολουθούν από το σπίτι τους. Το περιστατικό συνέβη στο Λονδίνο και ήταν πρωτοβουλία του BBC (η "Βρετανική εταιρία ραδιοφώνου", όπως το έγραφε η εφημερίδα). Τέσσερις γνωστοί ηθοποιοί της εποχής έπαιξαν "ενώπιον ειδικών μηχανημάτων" (δηλ. μπροστά στις κάμερες) το θεατρικό έργο "Ο άνθρωπος με το λουλούδι στο στόμα" του Λουίτζι Πιραντέλο, ενώ εκατοντάδες συνδρομητές "οι οποίοι έχουν εφοδιασθή με οθόνην" άκουγαν τη φωνή των ηθοποιών, "η οποία μετεδίδετο με συνήθη μεγάφωνα", ενώ παράλληλα έβλεπαν και τις κινήσεις τους. Αν και οι εικόνες δεν ήταν ακόμη καθαρές, δεν υπήρχε αμφιβολία ότι "το εκτελεσθέν πείραμα αποτελεί σπουδαιότατον σταθμόν εις την πρόοδον της τηλεοράσεως", όπως σημείωνε το σχετικό δημοσίευμα.
Πέντε χρόνια μετά, η τηλεόραση είχε πλέον εξελιχθεί σημαντικά. Τον Δεκέμβριο του 1935 χιλιάδες Παριζιάνοι συνωστίζονταν στα καταστήματα για την αγορά τηλεοπτικών δεκτών, ενώ στη Μ. Βρετανία, το BBC εξέπεμπε περιορισμένα τηλεοπτικά προγράμματα ήδη από τις αρχές της δεκαετίας. Μάλιστα, το Νοέμβριο του 1935, η διεύθυνση του βρετανικού δικτύου έβγαλε ανακοίνωση ενημερώνοντας τους καλλιτέχνες που επρόκειτο να εμφανιστούν στην τηλεόραση ότι θα έπρεπε "να μην φορούν... φορέματα από λεπτό ύφασμα, εκτός αν πρόκειται για τεχνητή μέταξα", καθώς, "οι υπέρυθρες ακτίνες που χρησιμοποιούνται για την τηλεόραση διαπερνούν τα λεπτά, βαμβακερά, μεταξωτά και μάλλινα υφάσματα και οι κάτοχοι των μηχανημάτων τηλεοράσεως θα έβλεπαν τος αρτίστες... ολόγυμνες", όπως έγραφε η εφημερίδα ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ στις 28.11.1935. 
Μια τέτοια ανακοίνωση θα θεωρούνταν περιττή τη σημερινή εποχή - μάλλον ακριβώς αντίθετο θα ήταν το περιεχόμενο της. Και μη νομίζετε... δεν έχουν περάσει και τόσα πολλά χρόνια από τότε που η τηλεόραση έμοιαζε με άπιαστο όνειρο. Οι παππούδες πολλών από εμάς ήταν γεννημένοι, όταν ο Μπαιρντ τελειοποιούσε τα πειράματα του - μια γενιά ανθρώπων που έχουν κάθε δικαίωμα να υποστηρίζουν ότι τα έχουν δει όλα στη ζωή τους.



Σχετικά θέματα:
ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΠΟΥ ΞΕΚΙΝΗΣΕ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ
και
Χρόνια πολλά, MEGA! Αφιέρωμα στην πρώτη μέρα του τηλεοπτικού σταθμού, στις 20 Νοεμβρίου 1989!

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου